KARBON VERGİLERİNİN GEREKÇESİ

Doç.Dr. İstiklal Y. Vural

 

Karbon vergilerinin uygulanmaya konulmasının çok sayıda gerekçesi bulunmaktadır. Enerji ürünleri üzerinden alınan vergilerin tahsili kolay, randımanı yüksektir. Dolayısıyla karbon vergilerinin salınmasının en önemli gerekçelerinden biri kamu gelirlerini artırmaktır. Mali amacın dışında karbon vergilerinin salınmasının çok sayıda gerekçesi bulunmaktadır:

Ø      Karbon vergileri fiyatlar üzerinde doğrudan etkide bulunan bir araç olduğundan CO2 emisyon miktarında öngörülen indirimi gerçekleştirmede diğer araçlara göre daha maliyet etkin bir araçtır. Yapılan hesaplamalar, enerji yoğun endüstrilerde, bir ton karbon başına 100 Dolarlık bir verginin farklı ülke ve sektörlerde %1,2 ila %5,2 düzeyinde bir maliyet artışına yol açacağını göstermektedir (OECD, 2001b:76). Bunun temel nedeni karbon vergisinin emisyonu azaltmaya yönelik faaliyetlerden kaynaklanan maliyetlere (yakıtın ikamesi, teknolojinin değişimi ve çıktılardaki azalmadan kaynaklanan maliyetler) ilaveten tüketicilerin her enerji tüketiminde vergi ödemek zorunda kalmasıdır.

Ø      Karbon vergileri geliri yeniden dağıtıcı bir araç olarak kullanıldığında politik açıdan elverişli vergilerdir. Karbon vergilerinin geliri yeniden dağıtıcı etkisi bu vergiden elde edilen gelirler yansız hale getirilerek, global kamusal malların finansmanına tahsis edilerek ve vergiden en fazla etkilenen kesimlerin tazmininde kullanılarak sağlanabilir (Baranzini et al., 2000:400). Bu amaçla, devlet bütçesinin toplam büyüklüğünde ve vergi yükünde değişiklik yapılmadan vergi yükü üretken faaliyetlerden çevre kirliliği gibi olumsuz dışsallık yayan faaliyetlere kaydırılabilir; karbon vergisi gelirleri çevre fonları, ar-ge faaliyetleri ve diğer global kamusal malların finansmanına ayrılabilir ve karbon vergileri nedeniyle enerjiyi daha pahalıya tüketen yoksul kesim transferlerle desteklenebilir.

Ø      Karbon vergileri, değişik açılardan “çifte kâr” (double dividend) elde edilebilecek vergilerdir. Karbon vergileri, bir yandan sera gazlarının emisyonunu azaltmak yoluyla çevrenin kalitesini artırırken; öte yandan, devlete ilave gelir sağlamak, istihdamı ve milli geliri artırmak gibi doğrudan çevre ile alakalı olmayan ekstra yararlar sağlar.

Ø      Karbon vergileri, harçlar, lisanslar, sübvansiyonlar ve depozito-geri dönüşüm sistemleri gibi iktisadi bir araçtır. İktisadi araçlar piyasa mekanizmasına dayalı araçlardır ve fiyat mekanizması yoluyla oluşturdukları fayda ve maliyetler yoluyla ekonomik birimlerin davranışlarını değiştirirler. Karbon vergileri, fosil yakıtların kullanılması sonucu üretilen ürünlerin maliyetini artırmak suretiyle bir yandan ekonomik birimleri emisyon düzeyini azaltacak daha etkin ve düşük maliyetli yol ve yöntemler bulmaya iter (statik etkinlik); öte yandan, kirlilik azaltıcı ve enerji-etkin teknolojiler bulmaya ve yenilikler yapmaya yöneltir (dinamik etkinlik).