KÜLTÜR

KÜLTÜR VE UYGARLIK

Coşkun Can Aktan & Hasan Tutar

Kültür kavramının daha doğru anlaşılması için, kavramın benzer kavramlarla olan farklılıkları üzerinde durmak gerekmektedir. Bu kavramların başında “medeniyet” veya “uygarlık” kavramı gelir. Kültür uygarlıktan farklı olarak toplumların birbirlerinden ayrılan yönleri üzerine kuruludur. Uygarlık ise, toplumların ortak yönleri üzerine kurulur. Kısaca toplumların farklı yönleri kültürü, benzer yönleri uygarlığı oluşturur. Kültür ve uygarlık arasında yapılan bir başka ayrım, kültürün yaşamın manevi/soyut öğelerinden, uygarlığın ise maddi/somut, nesnel öğelerden oluştuğu şeklindedir. Bu ayrıma göre uygarlık toplumun nesnel, teknolojik ve bilgisel faaliyetleridir; kültür ise toplumun öznel din, felsefe ve sanatla ilgili yanlarını ortaya koyar. Bu görüş, kültür öğesini değiştirebilir, benzersiz ve eklenemez olarak görürken, uygarlığı bir süreç içinde biriken ve değişmez bir olgu olarak ele almaktadır. Bu ayrım Gökalp’in, “kültür millidir, uygarlık evrenseldir” (Gökalp, 1994,25) ayrımına da uygun düşmektedir.[1]

Genel olarak bir toplumun genel kültürü içerisinde yeralan nesnel ve teknik öğelere uygarlık, öznel ve soyut olanlara ise kültür denilmesine karşılık; bazı sosyologlara göre medeniyet ile kültür birbirinden ayrılmaz içeriklerdir. Yaşam ne sadece somut, ne de sadece soyuttur; aksine aynı anda hem somut, hem de soyuttur. Bu nedenle uygarlık kavramını aralarında yakınlık bulunan veya ortak bir kaynaktan gelen milli kültürler bütününü belirtmek için kullanmak mümkündür. Batı medeniyeti denildiği zaman İngiliz, Fransız, İtalyan ve Amerikan kültürleri anlaşılmalıdır. Başka bir ifade ile kültür kavramı belli bir topluma aittir; medeniyet ise zaman ve mekan itibariyle daha geniş ve daha kucaklayıcı bütünler için kullanılmaktadır (Meriç, 1986: 43).