STRATEJİK YÖNETİM SÜRECİ
Prof.Dr.C.C.Aktan
Stratejik yönetim sürecinde esasen üç
aşama sözkonusudur:
1. Stratejilerin Geliştirilmesi ve
Stratejik Planlama Aşaması: Bu aşamada üst yönetim tarafından
organizasyonda iç ve dış durum değerlendirilmesine yönelik SWOT analizi
yapılır. Yine bu aşamada organizasyonun vizyon ve misyon bildirileri
hazırlanarak organizasyonda ortak amaç, ilke ve değerler ortaya konulur.
Stratejik planlamada en önemli konu stratejik kararların alınması ve
strateji seçimlerinin yapılmasıdır.
2. Stratejilerin Uygulanması: Ikinci
aşamada üst yönetimin sorumluluğunda ve özellikle orta kadame
yöneticiler ile işbirliği yapılarak stratejilerin uygulanmasına geçilir.
Bu aşamada daha önce belirlenen strateji ve aksiyon planlarının
uygulaması yapılır.
3. Uygulanan Stratejilerin Gözden
Geçirilmesi ve Denetimi: Üçüncü aşamada yapılan uygulamaların sonuçları
gözden geçirilerek stratejik planlamada gerekirse değişiklikler yapılır.
Stratejik yönetim konusundaki
araştırmaları ile tanınmış bir yönetim uzmanı olan John M. Bryson
stratejik yönetimde izlenmesi gereken aşamaları şu şekilde
sıralamaktadır: (Bkz: Bryson, 1994: 154- 182)
Açıklamalardan anlaşıldığı üzere
stratejik yönetimde başarıya ulaşılabilmesi için öncelikle üst yönetimin
bu konuda kararlı olması büyük önem taşımaktadır. En başta stratejik
yönetimde “stratejistlerin” belirlenmesi gerekmektedir. Stratejistlerin
bir kısmı stratejik planlamanın hazırlanmasından, bir kısmı
uygulanmasından bir kısmı ise yapılan uygulama sonuçlarının
izlenmesinden sorumlu olacaktır. Organizazyonda stratejik planlamanın
uygulanmasından önce vizyon ve misyonun çok açık olarak tesbit edilmesi
gerekmektedir. Vizyon ve misyon bulunmadan bir organizasyonda strateji
ve aksiyon planlarının oluşturulması anlamsızdır. Strateji ve aksiyon
planları organizasyon amaçlarına uygun olarak oluşturulmalıdır.
BAŞARI İÇİN GELİŞME STRATEJİLERİ
Peter R. Scholtes, ekip çalışması
alanında büyük takdir gören “The Team Handbook” adlı çalışmasında
organizasyonlarda gelişme stratejisi için on dört aşamanın gerekli
olduğundan sözetmektedir. Scholtes, bu on dört aşamayı üç ana grupta
toplamaktadır. Scholtes’e göre organizasyonel başarı için ilk olarak
bilimsel yaklaşım stratejilerinin uygulanması, ikinci olarak
organizasyonda gelişme ihtiyacının tesbit edilmesine yönelik
stratejilerin belirlenmesi ve son olarak da organizasyonda süreci
geliştirmeye yönelik stratejilerin belirlenmesi gerekmektedir.
Scholtes’in gelişme stratejileri aşağıda yeralmaktadır:(Scholtes,1988;5.37-5.67)
BAŞARI İÇİN PLANLAMA İLKELERİ
Daha önceki açıklamalarımızda
belirttiğimiz gibi, organizasyonel başarı için stratejik planlama çok
büyük önem taşımaktadır. Planlama ile ilgili ilkelerin ve izlenecek
adımların önceden belirlenmesinde çok büyük yarar vardır. Bu konuda Arty
Trost ve Judy Rauner’in organizasyonda momentum kazanılması için gerekli
gördükleri planlama ilkelerini ve izlenmesi önerilen adımları şu şekilde
sıralayabiliriz: (Trost and Rauner, 1983;31-32.)
STRATEJİK YÖNETİM İÇİN YAPILACAK İŞLEMLER
Stratejik yönetimde ya pılacak işlemleri
bazı şekiller yardımıyla açıklamaya çalışalım. Bu konuda John M. Bryson
ve William D. Roering ile Roger L. Kemp tarafından geliştirilmiş bulunan
iki ayrı şekil, stratejik yönetimde yapılması gereken işlemleri oldukça
anlaşılır ve siStematik olarak ortaya koymaktadır. Her iki şekil
arasında oldukça yakın benzerlikler bulunmaktadır. Konunun daha iyi
anlaşılması için her iki şekil üzerindeki işlemlerin yakından
incelenmesinde yarar vardır. (Bkz: Şekil- 2 ve Şekil-3)
Ilk aşama olarak stratejik yönetim
konusunda organizasyonda bir kararlılığın ve samimiyetin olması şarttır.
Üst yönetimin desteği ve inancı olmaksızın sadece başka şirket ve
firmalar yapıyor diye veya yönetim alanında moda olduğu inancıyla
stratejik yönetime başlanılmamalıdır. Üst yönetimin, stratejik yönetimin
ne olduğunu ve yararlarını öncelikle öğrenmesi gerekir. Üst yönetimin
inancı, kararlılığı ve desteği olmaksızın stratejik yönetimden başarı
elde etmek mümkün değildir.
Şekillerden anlaşıldığı üzere stratejik
yönetimde SWOT analizinin yapılması bir diğer aşamayı oluşturmaktadır.
Bu çerçevede hem organizasyonun kendi iç yapısının, hem de organizasyon
dışındaki çevrenin analiz edilmesi gerekir. Bu analizler organizasyonda
vizyon ve misyonunun belirlenmesine yardımcı olur.
Yine şekillerden anlaşılacağı üzere
vizyon ve misyonun belirlenmesinden sonra organizasyonda strateji ve
aksiyon planlarının tespit edilmesi gerekir. Daha sonra da bu planların
uygulamaya konulması aşaması gelir. Son aşamada ise uygulamaların gözden
geçirilerek elde edilen başarıların tespit edilmesi, hataların ortaya
konulması ve gerekirse stratejik planda değişiklikler yapılması önep
taşımaktadır. Konuyu daha ayrıntılı olarak şekiller üzerinde analiz
etmek ve değerlendirmek mümkündür.
STRATEJİK PLANLAMADA SÜREÇLER
Buraya kadar yaptığımız açıklamalarımızda
stratejik yönetimle ilgili yapılması gereken işlemleri ele almış ve
özetlemiş bulunuyoruz. Konunun daha iyi anlaşılması için bu bölümde
bizim geliştirdiğimiz bir örnek stratejik planlama akım şemasını
sunacağız. (Bkz: Şekil-4)
(Şekil için orijinal kitaba bakınız)
Kanaatimizce , stratejik yönetim bugün
organizasyonlarda çok fazla bilinmemekte ve dolayısıyla
uygulanmamaktadır. Ülkemiz açısından değerlendirecek olursak, büyük
şirket ve holdingler dışındaki organizasyonlarda stratejik yönetimin
yaygın olarak uygulanmadığını söyleyebiliriz. Oysa, stratejik yönetim
tüm organizasyonlarda uygulanabilecek olan yönetim tekniğidir.
Organizasyonların başarıya ve yüksek performansa ulaşabilmesi için
stratejik yönetim çok büyük önem taşımaktadır. Bir diğer önemli hususu
da belirtmeliyiz: Stratejik yönetimin genellikle özel şirketler
tarafından uygulanacak bir yönetim tekniği olduğu düşünülmektedir. Oysa,
stratejik yönetim yukarıda da belirttiğimiz gibi tüm organizasyonlar
tarafından uygulanabilecek bir yönetim aracıdır. Kamu sektöründe
stratejik yönetim konusuna maalesef fazla önem verilmediğini ve stratejik
yönetimi uygulayan kamu kurumu ve/veya kamu teşebbüsü sayısının çok
yetersiz olduğunu söyleyebiliriz. Oysa, stratejik yönetim özel şirketler
yanısıra, kamu sektöründe ve üçüncü sektörde uygulanması mutlaka gerekli
olan bir yönetim aracı ve tekniğidir.
Bu açıklamalardan sonra şimdi
geliştirdiğimiz stratejik yönetim akım şemasını sunabiliriz. Şekilde
stratejik yönetim ile ilgili süreç ve yapılması gerekli işlemler
yeralmaktadır. Önceki açıklamalarımızın daha derli toplu ve anlaşılır
bir biçimde şekil üzerinden izlenmesi mümkündür. . Geliştirdiğimiz
stratejik yönetim süreç akım şeması beş aşamadan oluşmaktadır. İlk
aşamada stratejik yönetim sürecini yürütecek ve yönlendirecek
stratejistlerin görev ve fonksiyonlarının belirlenmesi gerekiyor. Ikinci
aşamada Ne? ve Niçin? sorularının analiz edilmesi gerekli. Bu aşamada
niçin stratejik yönetimi uygulamak zorunda olduğumuzu ortaya koymamız
önem taşıyor. Bu çerçevede organizasyonun ne durumda olduğunu analize
imkan verecek SWOT analizinin yapılması gerekir. Üçüncü aşamada,
stratejik yönetimi uygulayarak nereye ulaşmak istediğimizi vizyon ve
misyon bildirgeleri hazırlayarak belirlememiz gerekir. Dördüncü aşamada
, istediğimiz hedefe nasıl ulaşabileceğimize ilişkin stratejileri tespit
etmek durumundayız. Bu aşamada rekabet ve portföy analizlerinden
yararlanılarak strateji seçimlerinin yapılması önem taşıyor. Son olarak,
uygulanan planın gözden geçirilmesi ve gerekirse planda bazı
değişiklikler yapılması gerekir. Tüm bu aşamalar stratejik yönetim akım
şemasında daha ayrıntılı olarak gösterilmiştir.
STRATEJİK YÖNETİM VE STRATEJİSTLER
Stratejik düşünebilmek, stratejik
yönetimi başarıyla uygulayabilmek için liderlik birinci derecede önem
taşımaktadır. Vizyonu ve misyonu olmayan bir liderin stratejik
düşünebilme yeteneği sınırlıdır. Tıpkı savaşlarda olduğu gibi günümüzde
globalleşme ve bunun getirdiği ezici rekabet ortamında başarıya
ulaşmanın gerisinde liderlik ve stratejik yönetimin önem taşıdığını
düşünüyoruz. Her geçe gün giderek yoğunlaşan rekabet ortamında stratejik
yönetimin önemini kavrayan ve bunu uygulamakta kararlı olan
organizasyonların performans düzeylerini artıracağına şüphe yoktur.
Stratejik yönetimin organizasyonlarda
başarıyla uygulanabilmesi için en başta lider ve üst yönetimin stratejik
düşünmenin ve stratejik planlamanın önemine ve yararına inanması
gerekir. Lider ve üst yönetimin inancı ve desteği olmaksızın
organizasyonda stratejik yönetimi uygulamaya kalkışmak bir sonuç vermez.
Stratejik yönetim, herşeyden önce üst yönetimin bir işlevidir.
Stratejik yönetimin organizasyonda
uygulanması için üst yönetimde Stratejik Yönetim Yürütme Komitesi adı
altında bir kurul oluşturulmalıdır. Bu kurul bünyesinde organizasyonun
başında bulunan lider ve üst düzey yöneticiler görev yapmalıdır. Bu üst
düzey kurumsal yapılanma yanısıra yönetimin orta ve alt kadamelerinde de
stratejik yönetimin uygulanmasını ve kontrolünü sağlayacak çalışma
grupları oluşturulmalıdır. Bu çalışma gruplarında stratejistler görev
almalı ve üst yönetim orta ve alt kadamelerde yapılan çalışmaları
yakından izlemelidir.
|