STRATEJİK YÖNETİM ARAÇLARI
Prof.Dr.C.C.Aktan
Aşağıda stratejik yönetim araçları ve stratejik karar
verme teknikleri bütün olarak gösterilmiştir. Stratejik yönetimde en
önemli aşama SWOT analizi yapılmasıdır. SWOT analizi ile organizasyonun
iç ve dış durum değerlendirmesi yapılır. Portföy analizleri ise strateji
seçiminde yararlanılan tekniklerdir. Arama konferansı, beyin fırtınası,
Delphi tekniği, nominal grup tekniği ve saire karar verme tekniklerinden
de stratejik yönetim alanında geniş ölçüde yararlanılır.
Stratejik Yönetim Araçları ve Karar Verme Teknikleri
SWOT Analizi :
SWOT Ingilizce “Strength” (güçlü yönler),
“Weakness” (zayıf yönler), “Opportunity” (fırsatlar), “Threat” (Tehdit
ve tehlikeler) kelimelerinin baş harflerinin birleştirilmesiyle
oluşturulmuştur. SWOT Analizi, kısaca organizasyonda iç ve dış durum
değerlendirilmesi yapılması demektir. Organizasyonda önce “iç durum
analizi” yapılarak organizasyonun güçlü ve zayıf yönleri ortaya konulur.
Daha sonra da “dış durum analizi” yapılarak organizasyonun rakip
firmalar karşısındaki durumu, pazardaki fırsatlar ve tehditler tesbit
edilmeye çalışılır.
Pörtföy Analizleri : Organizasyonda
strateji tesbitinde kullanılan analizlerdir. Pörtföy analizleri
genellikle matrisler ile yapılır. Stratejik yönetimde en yaygın olarak
bilinen matris analizleri şunlardır: McKinsey matrisi, pazar rekabet
matrisi, Boston Danışmanlık Şirketinin geliştirdiği büyüme/pazar payı
matrisi , ürün yaşam analizi (Hofer analizi), Ansoff büyüme matrisi,
Porter rekabet analizi ve saire.
Q- Sort Analizi : Strateji seçiminde
alternatifler arasındaki öncelikleri belirlemek için kullanılan bir
tekniktir. Q-Sort analizinde en fazla ve en az önem taşıyan konuların
bir sıralaması
yapılarak öncelik sıralaması tesbit
edilmeye çalışılır.
Senaryo Analizi : Senaryolar, gelecekte
ne olacağına ilişkin yazılı ifadelerdir. Senaryo analizi, 1950’li
yıllarda Rand Corporation’da araştırmacı olarak çalışan Herman Kahn
tarafından geliştirilmiştir. Stratejik yönetimde senaryo yazımı,
gelecekte neler olacağını tahmin etmek için yararlanılan tekniktir.
Vizyon/Mizyon :Vizyon Bildirisi (vision
statement), organizasyonda amaçların ve ilkelerin
Bildirileri yeraldığı bir yazılı
dökümandır. Misyon Bildirisi (Mission statement) ise organizasyonun
varlık nedenini ve vizyona ulaşılması için gerekli ilkeleri ve ortak
değerleri içeren bir yazılı belgedir. Bazı organizasyonlarda vizyon ve
misyona yönelik ilkeler, değerler tek bir belge içerisinde toplanmıştır.
Arama Konferansı : Organizasyonda “ortak akıl” yaratmaya
yönelik bir katılım tekniğidir . Arama konferansı çok çeşitli
gerekçelerle yapılabilir. Organizasyonda vizyon ve misyonun belirlenmesi
için arama konferansı yapılabileceği gibi, stratejik planlamanın
hazırlanması için, organizasyondaki sorunların tesbiti ve buna ilişkin
çözümlerin bulunması için de arama konferansları yapılabilir. Arama
konferanslarında “beyin fırtınası” adı verilen teknikden geniş ölçüde
yararlanılarak ortak akıl yordamıyla “ortak görüş”ler üzerinde
consensus’a ulaşılmaya çalışılır. Arama konferansında belirli sayıda
organizasyon çalışanı bir araya gelir. Konferans genellikle organizasyon
dışında rahat bir ortamda, genellikle bir dinlenme tesisinde yapılır.
Önce katılımcılar küçük gruplar halinde ortak akıl bulmaya çalışır. Daha
sonra grupların çalışmaları bir araya getirilerek tekrar tartışmalar
yapılır ve nihai bir konferans sözleşmesi üzerinde uzlaşmaya çalışılır.
Delphi Tekniği : Geleceğe ilişkin
tahminler yapmada yararlanılan bir yöntemdir. Delphi tekniği de senaryo
analizlerini geliştiren Rand Corporation tarafından geliştirilmiş bir
karar verme ve uzlaşma tekniğidir. Delphi tekniği, organizasyonda bir
sorunun çözümü için uzman kişilerin yüz yüze görüşmeler ve birarada
tartışmalar yapmadan bir konu hakkında karar vermelerine ve
uzlaşmalarına imkan sağlayan bir yöntemdir. Bu karar verme tekniğinde
önce konunun uzmanı kişilere sorunlara bakış açıları ve çözüm önerileri
hakkında yazılı bir form gönderilir. Formlar uzman kişiler tarafından
doldurulduktan sonra geri gönderilir. Tüm grup üyelerinin veya
uzmanların görüş ve önerileri sınıflandırılır ve tekrar yazılı olarak
kendilerine geri gönderilir. Bu işlem karar alıncıya ve uzlaşma
gerçekleşinceye kadar devam eder
Nominal Grup : Grup üyelerinin bir konu
hakkındaki fikirleri önce yazılı olarak istenir. Bu Tekniği fikirler
üzerinde tartışma yapılmadan oylamaya gidilir. Nominal grup tekniğinin
Delphi tekniğinden farkı şudur: Nominal grup tekniğinde grup üyeleri bir
araya gelerek ve oylama yaparak çözümler arar. Delphi tekniğinde ise
uzmanlar (grup üyeleri) yüz yüze görüşmeler yapmazlar.
Multivoting : Grup üyeleri çok sayıda
konuyu, görüş ve önerileri bir çok kez oylama yaparak daha az sayıya
indirmeye çalışırlar. Bu yöntemle nihai olarak en sona kalan öneriler
arasından seçim yapılır. “Multivoting” kısaca birden çok oylama yaparak
karar alınması için kullanılan bir tekniktir. Delphi tekniğinde “çoklu
oylama” (multivoting) yönteminden genellikle istifade edilir.
Açık Grup : Organizasyonda belirli
günlerde gayri resmi olarak bir araya gelerek grup Tartışmaları
tartışmalarının yapılmasına yönelik bir toplantı yöntemidir.
Organizasyonda yoğun iş temposu içinde olan çalışanlar genellikle
haftanın belirli günlerinde küçük gruplar olarak bir araya gelerek
organizasyon sorunlarını ve çözüm yollarını tartışırlar.
Kalite Çemberleri : Kalite Çemberleri (Quality
Circles) toplam kalite yönetiminde çok yaygın olarak kullanılan bir
toplantı yöntemidir. Burada organizasyonda kalite planlaması, kalite
geliştirilmesi, uygulama ve denetimden sorumlu kişiler bir araya gelerek
tartışırlar ve “ortak akıl” yaratmaya çalışırlar. Kalite çemberleri,
açık grup tartışmalarına benzer bir toplantı tekniğidir.
Fayda-Maliyet : Fayda-Maliyet analizi
özellikle yatırım projelerinin değerlendirilmesinde Analizi kullanılan
bir karar alma tekniğidir. Yatırım projelerinin fayda ve maliyetleri
tesbit edilmeye çalışılarak daha rasyonel karar alınmasına çalışılır.
Risk Analizi : Yapılacak yatırımın ne
ölçüde riskli olduğunu tesbit için yapılan analizlerdir. Risk
analizleri, “ekonomik-mali risk”, “siyasi risk”, “ülke riski” ve saire
analizlerden oluşur. Son yıllarda özellikle yabancı sermaye
yatırımlarında risk analizleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Dış borç
ihtiyacı içinde olan ülkeler için kredi değerlemesi ve risk analizi
yapan rating kuruluşlarının sayısı son yıllarda hızla artmıştır.
|