KURUMSAL  SOSYAL SORUMLULUK:

ULUSLARARASI ORGANİZASYONLAR, SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI VE ÖZEL SEKTÖR ÖNCÜLÜĞÜNDE BAŞLATILAN VE SÜRDÜRÜLEN BAŞLICA GİRİŞİMLER

COŞKUN CAN AKTAN & İSTİKLAL Y. VURAL

 

 

I.GİRİŞ

Kurumsal sosyal sorumluluk (organizational social responsibility),  herhangi bir organizasyonun - kar amacına yönelik olarak oluşturulmuş bir şirket, kamu kuruluşları ya da hükümet-dışı organizasyonlar-  hem iç, hem de dış çevresindeki tüm paydaşlara karşı “etik” ve “sorumlu” davranmasını, bu yönde kararlar alması ve uygulamasını ifade eden bir kavramdır. Kurumsal sosyal sorumluluk yaygın olarak özel organizasyonlar için kullanılan bir kavramdır ve litaratürde yaygın olarak “şirket sosyal sorumluluğu” (corporate social responsibility) kavramı ile ifade edilmektedir. Şirket sosyal sorumluluğu, şirketlerin işletme faaliyetlerinde sadece kendi özel çıkarlarını (karlarını) maksimize etmenin ötesinde işletme faaliyetlerinden doğrudan ve/veya dolaylı olarak etkilenen tüm menfaat sahiplerinin (stakeholders) çıkarlarının da dikkate alınması ve korunması anlamına gelir. (Aktan & Börü, 2006; Aktan,2007).

Bu çalışmada dünyada başlıca uluslararası organizasyonlar ve hükümet-dışı organizasyonlar tarafından sosyal sorumluluk yönünde başlatılan ve sürdürülen girişimler incelenmektedir.

II.KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUKLA İLGİLİ BAŞLICA GİRİŞİMLER

Kurumsal sosyal sorumlulukla ilgili olarak günümüze hükümetlerin, bir kısım uluslararası organizasyonların, özel sektör kuruluşlarının ve hükümet-dışı organizasyonların başlattığı pek çok girişim bulunmaktadır. Aşağıda bu girişimlerin en önemlileri incelenmektedir.[1]

1. ULUSLARARASI  ORGANİZASYONLAR TARAFINDAN  BAŞLATILAN VE SÜRDÜRÜLEN  KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK GİRİŞİMLERİ

Uluslararası organizasyonlar tarafından başlatılan başlıca önemli kurumsal sosyal sorumluluk girişimleri şunlardır: (Tablo-1)

·         Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından yayınlanan Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika İle İlgili İlkeler Üçlü Bildirgesi,

·         OECD tarafından yayınlanan OECD Uluslararası Yatırımlar ve Çokuluslu İşletmeler Bildirgesi,

·         Birleşmiş Milletler tarafından başlatılan Küresel Sözleşme girişimi,

·         Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Finans Girişimi tarafından başlatılan kurumsal sosyal sorumluluk girişimi ve imzalanan Mali Kurumlarda Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınmaya İlişkin UNEP Deklarasyonu.

Aşağıda bu girişimler hakkında özet bilgiler sunulmaktadır.

 

Tablo-1: Uluslararası  Organizasyonlar Tarafından  Başlatılan ve Sürdürülen  Başlıca Kurumsal Sosyal Sorumluluk Girişimleri ve Yayınlanan Bildirgeler

Girişimin Adı

Tarih

Girişimin Amacı ve Kapsamı

ILO Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika İle İlgili İlkeler Üçlü Bildirgesi

Cenevre,1977 ; Mart 2000 revize

Bu uluslararası belgede yer alan ilkeler çokuluslu şirketlere, hükümetlere, işçi ve işveren kuruluşlarına; istihdam, eğitim, çalışma ve yaşam koşulları ve işçi-işveren ilişkileri gibi alanlarda yol gösterici tavsiyeler içermektedir.

OECD Uluslararası Yatırımlar ve Çokuluslu İşletmeler Bildirgesi

Paris; 27 Haziran 2000

Bu uluslararası belgede çokuluslu şirketlerin yatırım yaptıkları ülkeye ve o ülkede yaşayan topluma karşı sorumlulukları ortaya konulmuştur.

Birleşmiş Milletler, Küresel Sözleşme (Global Compact)

New York, Temmuz 2000

Bu sözleşme, şirketlerden etki alanları kapsamında insan hakları, çalışma standartları, çevre ve yolsuzlukla mücadele alanlarında bir dizi esas değeri kabul etmeleri, desteklemeleri ve uygulamaya koymalarına ilişkin ilkeler içermektedir.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Finans Girişimi

(Mali Kurumlarda Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınmaya İlişkin UNEP Deklarasyonu

Paris, 1992, Mayıs 1997 revize

Bu bildiri dünyada finans hizmetleri sektörünün önde gelen kuruluşları tarafından imzalanmıştır ve çevrenin korunması korunması yönünde sorumluluk ve işbirliği önermektedir.

 

Avrupa Birliği:

Avrupa Toplulukları Komisyonu,

“Green Paper” (Kurumsal Sosyal Sorumluluk ile İlgili Bir Avrupa Çerçevesinin Geliştirilmesi”

Temmuz, 2001

Avrupa Toplulukları Komisyonu tarafından yayınlanan dökümanlarda kurumsal sosyal sorumluluğun önemi belirtilmiş ve işletmelerde gönüllü olarak sürdürülecek girişimlerin desteklenmesi talep edilmiştir.

 

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO): Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika İle İlgili İlkeler Üçlü Bildirgesi

 

....................

 

OECD: Uluslararası Yatırımlar ve Çokuluslu İşletmeler Bildirgesi

 

....................

 

Birleşmiş Milletler: Küresel Sözleşme

....................

 

 

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Finans Girişimi:  Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınmaya İlişkin UNEP Deklarasyonu

 

....................

 

 

Avrupa Birliği’nde Kurumsal Sosyal Sorumluluk Girişimi

....................

 

2. SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI / HÜKÜMET DIŞI ORGANİZASYONLAR TARAFINDAN BAŞLATILAN VE SÜRDÜRÜLEN KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK GİRİŞİMLERİ

Ceres ilkeleri, Caux ilkeleri, Küresel Sullivan İlkeleri, Kürsel Raporlama Girişimi, SA8000 ve AccontAbility1000 sivil toplum kuruluşları ve hükümet dışı organizasyonlar tarafından başlatılan ve sürdürülen başlıca kurumsal sosyal sorumluluk girişimlerine en iyi örnekler oluşturmaktadır. (Tablo-2)  Aşağıda sözkonusu girişimler hakkında özet bilgiler sunulmaktadır.

 

Tablo- Sivil Toplum Kuruluşları / Hükümet Dışı Organizasyonlar Tarafından Başlatılan ve Sürdürülen Başlıca Kurumsal Sosyal Sorumluluk Girişimleri

Girişimin Adı

Tarih

Girişimin Amacı ve Kapsamı

CERES İlkeleri

ABD, 1989

CERES ilkeleri çevrenin korunması ve kirliliğin azaltılmasına ilişkin etik ilkeler içermektedir.

Caux İlkeleri

Minnesota, 1994

Caux ilkeleri, tüm paydaşların (stakeholders) toplumsal sorumluluğa katkıda bulunmasını öneren bir genel kurumsal sosyal sorumluluk girişimidir.

Küresel Sullivan İlkeleri

ABD, Kasım-1999

Küresel Sullivan İlkeleri; insan haklarının korunması ve gözetilmesi, çocuk işçi çalıştırılmasının ortadan kaldırılması, ayrımcılığa son verilmesi ve sosyal adaletin sağlanmasına yönelik ilkeleri içermektedir.

Küresel Raporlama Girişimi (Global Reporting Initiative) (GRI)

Boston, 1997 ; 2002 revize

İşletmelerin çalışma koşullarının,  ürün ve hizmetlerinin ekonomik, çevresel ve sosyal standartlara uygun olduğunu beyan etmelerine imkan sağlayan  bir raporlama girişimidir.

SA8000

Londra, 1998 (2002 revize)

SA 8000, çocuk işçiliği, çalışma saatleri, iş sağlığı ve güvenilirliği gibi çalışma yaşamına yönelik konuları denetlemeyi amaçlayan bir kurumsal sosyal sorumluluk girişimidir.

AccountAbility 1000

Londra, 1999 (2002 revize)

Bu standart işletmelerde meslek ahlakının ölçülmesi ve raporlanması için geliştirilmiştir.

Dünya Ekonomik Forumu: Küresel Kurumsal Vatandaşlık Deklarasyonu

 

Davos, 2001

Bu deklarasyonda, iş dünyasının çevre, ahlak, emek ve insan hakları gibi konularda uluslararası standart ve değerlere saygı göstermesi ve bu konularda adımlar atılması talep edilmektedir.

FTSE4Good İndeksi

 

Londra, 1995

İşletmelerde sürdürülebilir çevresel konulara yönelik çalışmalar gerçekleştirmek, paydaşlar ile olumlu ilişkiler geliştirmek, evrensel insan haklarını desteklemek vs. konularını içeren bir sosyal sorumluluk yatırım endeksidir.

 

 

Ceres İlkeleri 

....................

 

 

Caux İlkeleri

....................

 

 

Küresel Sullivan İlkeleri

....................

 

Küresel Raporlama Girişimi

....................

 

 

SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı

....................

Hesap Verilebilirlik 1000 (AA 1000)

....................

 

 

Dünya Ekonomik Forumu: Küresel Kurumsal Vatandaşlık Girişimi

....................

 

FTSE4Good İndeksi

....................

 

3. ÖZEL SEKTÖRDE KURUMSAL YÖNETİM (CORPORATE  GOVERNANCE) ÇERÇEVESİNDE BAŞLATILAN VE SÜRDÜRÜLEN KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK GİRİŞİMLERİ

OECD öncülüğünde geliştirilmiş olan kurumsal yönetim ilkeleri, dolaylı olarak şirketlerin sosyal sorumluluklarının önemine vurgu yapan bir girişimdir.[22] Bu bakımdan OECD tarafından başlatılan bu girişimi de kısaca açıklamakta yarar görüyoruz.

OECD:  Kurumsal Yönetim İlkeleri

....................

III. SONUÇ

 

 

KAYNAKLAR

 

Not: Makalenin sadece bir kısmı sunulmuştur.