MOTİVASYONEL ARAÇLAR
Prof.Dr.C.
Can Aktan
Öncelikle şu
hususu belirtmekte yarar vardır. İnsanlar birbirlerinden farklı psiko-sosyal
özelliklere sahiptirler. İnsanların doğaları ve ruh haletleri
birbirlerinden tamamen farklıdır. Dolayısıyla, insanlar için öncelikli
motivasyonel araçlar çok farklı olabilir. Örneğin, bir kişi için para
çok önemli iken, bir diğer kişi için para ile birlikte işde kendisine
duyulan saygı ve insan olarak kendisine verilen değer çok önem
arzedebilir. Yüksek ücret her şey demek değildir. Çalışanların psiko-sosyal
özellikleri değerlendirildiğinde değer verdikleri başlıca unsurlar şu
şekilde sıralanabilir:
Çalışma
ortamı,
Yetki ve
sorumluluk sahibi olma,
İş emniyeti,
Ücret
İşde ilerleme/yükselme imkanı,
Yenilik ve
yaratıcılık ihtiyacı,
Arkadaşlık-dostluk ilişkileri,
Yöneticilerle olan iletişim vs.
Tüm bu
ve diğer unsurlar kişilerin organizasyonda önemsedikleri ve görmek
istedikleri değerlerdir. Bu değerlerin önem ve öncelik sırası insanların
kişilik özelliklerine ve içinde bulundukları ortama göre değişir.
İnsanları motive edecek
araçları 8 grupta toplamak mümkündür (Bkz: Şekil-7.) Bu araçları kısaca
tanımlamaya çalışalım:
Yönetime
katılım.
Organizasyonda çalışanların karar alma sürecine aktif olarak katılımı
motivasyonel bir etki gösterir. Çalışanlar organizasyonu kendi sahip
oldukları işletmeler olarak görürler ve daha fazla çalışma gereğini
duyarlar.
Yetki ve
sorumluluk devri.
Organizasyonda çalışanlara yetki ve sorumluluk devredilmesi halinde
bunun motivasyonel etkisi çok güçlü olur. Kişiler elde edecekleri
başarının kendilerine ait olduğuna inanırlar. Aynı şekilde
başarısızlığın faturasının da yine kendilerine çıkacağına inanırlar.
Rekabet.
Motivasyonel araçlardan bir diğeri rekabettir. Rekabet, insanları daha
fazla çalışmaya, üretmeye ve yeniliğe sevkeder.
Etkin
iletişim.
Organizasyonda yönetici ve çalışanlar arasında etkin iletişim olması
insanları daha fazla çalışmaya sevkeder. Etkin iletişim, emir-komuta
ilişkisi olmaksızın tüm organizasyon çalışanlarının yakın iletişimde
bulunmaları, sahip oldukları bilgiyi paylaşmaları ve sorun çözme
konusunda birbirlerinden destek ve yardım alabilmeleri demektir.
Çalışma
yaşamının kalitesi.
Bu genel kavramın içinde yeralan bazı unsurlar şunlar olabilir:
İşyerinde çalışma koşullarının sağlıklı ve emniyetli olması, sosyal
imkanlarının yeterli olması, spor-kültür-sanat vs. faaliyetlere
organizasyonda yer verilmesi, emeklilik imkanların iyi olması vs.
Çalışma yaşamı kalitesinin iyi olduğu organizasyonlarda daha yüksek bir
motivasyonel etki görülebilir.
Takdir ve
ödüllendirme.
Kişilerin yaptıkları işlerin takdir edilmesi (“bir teşekkür çok şeyi
ifade eder ve çok şeyi değiştirebilir.”) ve bu işlerinin sonucunda maddi
olarak ödüllendirilmeleri önem taşır. Yüksek ücret vermek tek başına
yeterli değildir. Organizasyonda daha fazla çalışan kişileri ayrıca
ödüllendirmek, yenilik ve yaratıcılığı teşvik etmek için organizasyonda
ödüllendirme sisteminin varlığı gerekir.
Kariyer
geliştirme.
Organizasyonda kişilerin mesleklerinde kendilerini geliştirebilmeleri ve
yükselme olanaklarının mevcut olması son derece önem taşır. “Kariyer
platoları” nın olması durumunda ise kişiler daha fazla çalışma gereğini
duymazlar.
Eğitim
olanakları.
Organizasyonda çalışanların bilgi ve beceri düzeylerini artırmak için
uygulanacak olan eğitim ve seminerlerin motivasyonel etkisinin yüksek
olduğu söylenebilir.
|