İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ VE EĞİTİMİ

Prof.Dr.C.Can Aktan

 

Organizasyonda yüksek performans için çalışanların eğitimi büyük önem taşımaktadır. Bunun için öncelikle, organizasyon içinde eğitim ihtiyacının tespit edilmesi gerekir. Daha sonra bir “Eğitim Planı” hazırlanarak eğitim amacı, uygulanacak eğitim programlarının adı ve kapsamı, eğitim verilecek departmanların ve bu departmanlarda çalışan personel, eğitimi verecek kuruluş eğitim süresi, eğitimin yeri, eğitimin maliyeti, eğitim sonuçlarını vs. konular belirlenmelidir. Eğitim planının tespitinde sonra eğitim programlarının uygulanması konusunda ilkelerin belirlenmesi gerekir.

Organizasyonda eğitim iş başında olabileceği gibi iş dışında da olabilir. İş dışında eğitim, eğitim programlarını uygulayan yönetim danışmanlığı firmalarından ya da eğitim konusunda uzmanlaşmış eğitim kuruluşları ile işbirliği yapılarak gerçekleştirilebilir.

Eğitim plan ve programları hazırlanırken organizasyonda her kademede çalışanlara yönelik eğitim ve seminer uygulanmasına özen gösterilmelidir. Örneğin, üst düzey yönetici eğitimi, orta ve alt kademe yönetici eğitimi, işçi eğitimi, çıraklık eğitimi vs. ayrımlarının yapılmasında yarar vardır. Bunun dışında organizasyon personeline çalıştıkları işe uygun eğitim seminerleri (toplam kalite yönetimi, insan kaynakları yönetimi, motivasyon yönetimi, zaman yönetimi, stres yönetimi, kalite kontrol, istatiksel süreç kontrol, eş zamanlı mühendislik, değişim mühendisliği vs.) uygulanmalıdır.

Yeni yönetim felsefesine önemli katkılarda bulunan Tom Peters eğitim programlarının başarısı için bazı ilkelerin önemi üzerinde durmaktadır. Peters’ in bu konudaki görüşlerini aktarmanın yararlı olacağını düşünüyoruz: (Peters, 1988; 326-328.)

Organizasyonda farklı görev ve fonksiyonlara yönelik kapsamlı eğitim programları uygulanmalı.

Organizasyonda tüm çalışanlar potansiyel kariyere sahip elemanlar olarak kabul edilmeli.

Eğitim programı düzenli aralıklarla sürdürülmeli.

Eğitim programı için yeterli para çekinmeden harcanabilmeli ve programların başarıyla uygulanması için eğitim programı yeterli bir süre içinde gerçekleştirilmeli.

İş başında eğitim programına önem verilmeli.

Problem çözme analizi ile istatistiksel kalite ve süreç kontrolü çalışanlara basit bir şekilde açıklanmalı ve öğretilmeli.

Organizasyonda stratejik yönetimi başarıyla gerçekleştirmek için eğitime yeterince önem verilmeli.

Organizasyonda yaşanan bir kriz anında tecrübeli yöneticilerin eğitim programına iştiraki sağlanmalı ve bu kişilerin bilgi ve tecrübeleri çalışanlara aktarılmalı.

Eğitim programlarında organizasyonun vizyon ve değerleri çalışanlara iyi bir şekilde aktarılmalı.

Tom Peters’in yukarıdaki açıklamalarından anlaşıldığı üzere eğitim programlarının tüm organizasyon çalışanlarını kapsaması ve düzenli aralıklarla sürdürülmesi büyük önem taşımaktadır. Peters aynı zamanda müşterilere kaliteli hizmet sunulması için toplam kalite yönetimi, istatistiksel süreç kontrolü ve problem çözme teknikleri konusunda organizasyon çalışanlarının eğitimini önermektedir. Müşteri ile çalışanlar arasındaki ilişkinin güçlü olduğu şirketlerde organizasyon karlılığının çok yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Bu nedenle, çalışanların müşterilere iyi hizmet sunmak konusunda eğitilmesi gereklidir. Çalışanların bu konuda aşağıdaki özelliklere sahip olması önem taşımaktadır:

Güleryüzlü olmak,

Müşteriye saygının gereği olarak konuşurken müşterinin yüzüne bakmak,

Uygun uslup ve hitabetle konuşmak,

Müşteriye ilgi göstermek,

Irk, din, dil, cinsiyet farkı gözetmeksizin herkese eşit derecede ve saygı ile davranmak,

İşe uygun kıyafet giymek,

Süratli hizmet etmek,

İletişimi doğru yapmaya çalışmak,

Müşterilere değer vermek.

Kutu -1: Müşteriye Nasıl Davranmalı?

Bilindiği üzere, toplam kalite yönetimi müşteri istek ve beklentilerinin en iyi bir şekilde karşılanması amacına yönelik olarak geliştirilmiş bir yönetim teorisidir. Müşterilere daha iyi kalitede hizmet sunulması için çalışanların sahip olması gerekli davranış özelliklerini araştıran bir yönetim uzmanı bu konuda bazı temel ilkeler tespit etmiştir: (George, 1994; 141.)

1. Bir müşteri olarak sana nasıl davranılmasını istiyorsan, sen de müşterilere öyle davran.

Müşterilere nasıl yardımcı olabileceğini sor.

Müşterilerin şikayetini saygıyla dinle.

2. Müşterilerin ihtiyaçlarının karşılanması için şahsi sorumluluk üstlen.

3. Müşterilere daha iyi ve kaliteli hizmet sunmak için sürekli öğrenerek gelişmeyi amaçla.

Müşteriler, yöneticiler ve çalışma arkadaşların ile konuşarak onların çalışmalarından memnun olup olmadıklarını açıkça sor.

Öğrenme konusunda utanmadan ve çekinmeden yardım talebinde bulun.

İş konusunda bilgi ve becerini geliştirmek için sürekli olarak oku.

4. Müşterilere ve çalışma arkadaşlarına yardım etmek için sahip olduğun bilgi ve becerileri paylaş.

Sahip olduğun enformasyonu ve tecrübeni çalışma arkadaşlarınla paylaş.

Çalışma arkadaşlarınla uyum içinde çalış.

Yaptığın çalışmanın yöneticiler tarafından görülmesi ve takdir edilmesinden daha çok müşterilerin ihtiyaçlarını tatmin etmeye çalış.

5. Müşterilerin istek ve ihtiyaçlarının karşılanması için sürekli gayret et ve pozitif bir bakış açısına sahip ol.

İşinde uygun davranışlarda bulun ve işini erteleme.

Fazla şikayet etme, bunun yerine engelleri aşmaya çalış.

Çalışma konusunda heyecanlı ol ve iyi sonuç elde etmeye çalış.

6. Müşteri ve çalışma arkadaşlarınla etkin iletişim kur.

Başkalarının görüş ve düşüncelerini öğrenmeye ve onlarla iletişim kurmaya çalış.

Başkalarını dikkatle dinle. Anlamsız ve gereksiz konuşmalardan kaçın.

 

İŞ KÖPRÜLEME VE İŞ EŞLEŞTİRME

İnsan kaynaklarının yönetimi alanında ele alınması gereken konulardan birisi de iş eşleştirme ve iş köprülemedir. İş eşleştirme (job matching) , halihazırda organizasyonda istihdam edilen personelin kendilerine daha uygun departmanlarda ve birimlerde istihdam edilmesi için uygulanan yöntemlerden birisidir. İş eşleştirme konusunda başlıca üç işlemin yapılması gerekir. (Bkz: Leibman and McCarthy, 1993; 25-27.)

1. Çalışanların beceri ve kabiliyetleri tespit edilmelidir.

Çalışanlar üzerinde bir anket çalışması yaparak beceri ve yetenekleri belirlenmeli ayrıca çalışmak istedikleri birim ya da üniteler tespit edilmelidir.

Anket sonuçları bilgisayar ağına aktarılmalıdır.

2. Organizasyonda eleman ihtiyacı ya da eleman boşluğu olan yerler tespit edilmelidir.

Organizasyon içerisinde tüm çalışanların kaydedildiği iş ağı kontrol edilmeli ve eleman ihtiyacı olan yerler tespit edilmelidir.

Eleman ihtiyacı olan yerlerle ilgili enformasyon bilgisayar ağına aktarılmalıdır.

3. Eleman ihtiyacı olan yerler ile organizasyondaki fazla işgücü birbiriyle eşleştirilmelidir.

Bilgisayar ağında eleman ihtiyacı olan birimin aradığı elemandaki özellikler ile fazla işgücü istihdam edilen departmanlarda her elemanın özellikleri birbiriyle eşleştirilmelidir.

İş eşleştirme sonuçları açıklanmalıdır.

İş eşleştirme uygulaması gerçekleştirilmelidir.

İş eşleştirme ile benzerlik gösteren tekniklerden birisi de iş köprüleme (job bridging) dir. İş köprüleme , iş eşleştirmeden farklı olarak organizasyondaki fazla işgücünün başka departmanlara ya da birimlere aktarılmasında uygulanan bir yöntemdir. İş köprüleme, iş eşleştirmesini de içeren bir kavram olarak düşünülmelidir. İş köprüleme konusunda yapılması gerekli işlemleri ise şu şekilde özetleyebiliriz: (Leibman and McCarthy, 1993, s. 25-27)

1. Kariyer Geçiş Merkezi’ nin kurulması. İş köprüleme görevini yürütmek üzere bir merkez kurulmalıdır. Bu merkez organizasyonlar ve üniteler arasında iş transferi işlemlerini gerçekleştirmelidir.

2. Çalışanların beceri ve kabiliyetlerinin belirlenmesi. İş köprüleme hizmetinin etkin bir şekilde yapılabilmesi için çalışanların özgeçmiş- lerinin, beceri ve kabiliyetlerinin ayrıntılı bir şekilde tespit edilmesi gerekir.

3. İş eşleştirmesinin yapılması.

İş eşleştirmesi (job matching) için öncelikle çalışanların beceri ve yetenekleri tespit edilmelidir.

Organizasyonda eleman ihtiyacı olan yerler ile eleman boşluğu olan yerler tespit edilmelidir.

Eleman ihtiyacı olan yerler ile organizasyondaki fazla işgücü birbiriyle eşleştirilmelidir.

4. Motivasyon. Fazla işgücünün iş bulma girişimlerinin motive edilmesi ve onlara yardımcı olunması gereklidir.

5. Eğitim. Fazla işgücünün başka organizasyonlarda iş bulabilmesi konusunda eğitilmesi sağlanmalıdır. Özgeçmiş yazılması, görüşmelerde uyulması gerekli kurallar vesaire hakkında bilgi aktarılmalıdır.

6. Yönetim desteği. Fazla işgücünün başka organizasyonlara ya da birimlere aktarılmasında yönetimin çalışanlara her türlü yardım ve desteğinin sağlaması gereklidir.

7. Programın değerlendirilmesi ve sürdürülmesi. Bu son aşamada ise iş köprüleme ile ilgili programın sürdürülmesi sağlanmalıdır.

Özetlemek gerekirse, iş köprüleme fazla işgücünün organizasyondaki başka departmanlara ya da birimlere nakledilmesi işlemidir. Bunun için, yukarıda belirtildiği üzere öncelikle organizasyonda bir Kariyer Geliştirme Merkezi oluşturulmalıdır. Fazla işgücü tespit edilerek bilgisayar ağına yüklenmeli ve daha sonra “iş eşleştirme” si yapılmalıdır.

 

 

 

Kaynak: C.Can Aktan, 2000'li Yıllarda Yeni Yönetim Teknikleri (4): İnsan Mühendisliği, İstanbul: TÜGİAD Yayını,1999.