DEMOTİVASYON: İŞDE MONOTONLUĞUN ÖNLENMESİ
Prof.Dr.C.Can Aktan
Organizasyonda çalışanları demotive edecek faktörlerin de analiz
edilmesinde yarar bulunmaktadır. Demotivasyon, organizasyonda
motivasyonun olmaması demektir. Demotivasyonun bir çok nedenleri
vardır. Bunlar arasında işde monotonluk ve iş tatminsizliği gelir.
Bir
organizasyonda aynı işi sürekli yapmak dolayısıyla ortaya çıkan
bezginlik, bıkkınlık ve yorgunluk sözkonusu olabilir. “Monotonluk”
olarak adlandırılan bu sorunun ortadan kaldırılması için başlıca şu
önlemlerin alınması gerekir:
İş genişletme (Job
enlargement): Çalışanların tek
bir iş üzerinde sürekli çalışmaları yerine daha geniş bir uzmanlık
alanına sahip olmaları ve multi-fonksiyonel görevler üstlenmeleri ile bu
sorun kısmen ortadan kaldırılabilir.
İş değiştirme.
İşde monotonluğu azaltmanın ve ortadan kaldırmanın yollarından birisi de
çalışanları zaman zaman farklı bölümlerde ve farklı işlerde
çalıştırmaktır. İş değiştirme, “iş rotasyonu” olarak da
adlandırılabilir.
İş zenginleştirme.
(Job enrichment). Bu kavram ilk kez F. Herzberg tarafından
kullanılmıştır. Herzberg’ e göre organizasyonda işlerin daha iyi bir
şekilde yapılabilmesi için mevcut çalışma ortamının ve koşullarının daha
cazip hale getirilmesi gerekir. Organizasyonda çalışanlara işi planlama
ve karar verme yetkisinin verilmesi, kendi-kendini yöneten takımlar
oluşturulması, kalite çemberleri ve öneri geliştirme grupları
oluşturulması iş zenginleştirme için verilebilecek başlıca örneklerdir.
Spor-kültür-sanat akitiviteleri.
Organizasyonda monotonluğu ortadan kaldırmanın en güzel yollarından
birisi yemek aralarında ve uygun olan diğer zamanlarda spor kültür ve
sanat faaliyetleri yapmaktır.
Organizasyonda demotivasyonun sonucu iş tatminsizliğidir. İş
tatminsizliğinin sonucu ise düşük performans, işden ayrılma, işi
savsaklama ve işden kaybolma (absentizm) vs. olarak görülür.
Organizasyonlarda rastlanan en ciddi sorunlardan birisi iş tatminsizliği
olarak ortaya çıkan işden ayrılmalardır. İşden ayrılmalar çeşitli
nedenlere bağlı olarak oluşur ve yaygınlaşır. İşden ayrılmaların başlıca
nedenleri arasında şunları sayabiliriz:
Ücret
yetersizliği
Ücret
sisteminin adaletsizliği,
Kariyer
geliştirme imkanlarının olmaması,
Çalışma
koşullarının kötü olması,
Başarının takdir edilmemesi, ödüllendirme sisteminin organizasyonda
mevcut olmaması,
İletişim eksikliği,
Aşırı iş yükü,
İş güvencesinin
olmaması,
Sağlık,
emeklilik vs. sosyal güvenlik imkanlarının yetersiz olması,
Kötü
yöneticilerin organizasyonda istihdam edilmesi vs.
Bu ve
benzeri nedenler işden ayrılmalara neden olur. İşden ayrılmaları
azaltmanın ve ortadan kaldırmanın yolları ise en başta “insan
kaynaklarının yönetimi” ne bir bütün olarak önem vermek ile ilişkilidir. |