DEMOTİVASYON: İŞDE MONOTONLUĞUN ÖNLENMESİ

Prof.Dr.C.Can Aktan

 

Organizasyonda çalışanları demotive edecek faktörlerin de analiz edilmesinde yarar bulunmaktadır. Demotivasyon, organizasyonda motivasyonun olmaması demektir. Demotivasyonun bir çok nedenleri vardır. Bunlar arasında işde monotonluk ve iş tatminsizliği gelir.

Bir organizasyonda aynı işi sürekli yapmak dolayısıyla ortaya çıkan bezginlik, bıkkınlık ve yorgunluk sözkonusu olabilir. “Monotonluk” olarak adlandırılan bu sorunun ortadan kaldırılması için başlıca şu önlemlerin alınması gerekir:

İş genişletme (Job enlargement): Çalışanların tek bir iş üzerinde sürekli çalışmaları yerine daha geniş bir uzmanlık alanına sahip olmaları ve multi-fonksiyonel görevler üstlenmeleri ile bu sorun kısmen ortadan kaldırılabilir.

İş değiştirme. İşde monotonluğu azaltmanın ve ortadan kaldırmanın yollarından birisi de çalışanları zaman zaman farklı bölümlerde ve farklı işlerde çalıştırmaktır. İş değiştirme, “iş rotasyonu” olarak da adlandırılabilir.

İş zenginleştirme. (Job enrichment). Bu kavram ilk kez F. Herzberg tarafından kullanılmıştır. Herzberg’ e göre organizasyonda işlerin daha iyi bir şekilde yapılabilmesi için mevcut çalışma ortamının ve koşullarının daha cazip hale getirilmesi gerekir. Organizasyonda çalışanlara işi planlama ve karar verme yetkisinin verilmesi, kendi-kendini yöneten takımlar oluşturulması, kalite çemberleri ve öneri geliştirme grupları oluşturulması iş zenginleştirme için verilebilecek başlıca örneklerdir.

Spor-kültür-sanat akitiviteleri. Organizasyonda monotonluğu ortadan kaldırmanın en güzel yollarından birisi yemek aralarında ve uygun olan diğer zamanlarda spor kültür ve sanat faaliyetleri yapmaktır.

Organizasyonda demotivasyonun sonucu iş tatminsizliğidir. İş tatminsizliğinin sonucu ise düşük performans, işden ayrılma, işi savsaklama ve işden kaybolma (absentizm) vs. olarak görülür.

Organizasyonlarda rastlanan en ciddi sorunlardan birisi iş tatminsizliği olarak ortaya çıkan işden ayrılmalardır. İşden ayrılmalar çeşitli nedenlere bağlı olarak oluşur ve yaygınlaşır. İşden ayrılmaların başlıca nedenleri arasında şunları sayabiliriz:

Ücret yetersizliği

Ücret sisteminin adaletsizliği,

Kariyer geliştirme imkanlarının olmaması,

Çalışma koşullarının kötü olması,

Başarının takdir edilmemesi, ödüllendirme sisteminin organizasyonda mevcut olmaması,

İletişim eksikliği,

Aşırı iş yükü,

İş güvencesinin olmaması,

Sağlık, emeklilik vs. sosyal güvenlik imkanlarının yetersiz olması,

Kötü yöneticilerin organizasyonda istihdam edilmesi vs.

Bu ve benzeri nedenler işden ayrılmalara neden olur. İşden ayrılmaları azaltmanın ve ortadan kaldırmanın yolları ise en başta “insan kaynaklarının yönetimi” ne bir bütün olarak önem vermek ile ilişkilidir.

 

 

Kaynak: C.Can Aktan, 2000'li Yıllarda Yeni Yönetim Teknikleri (4): İnsan Mühendisliği, İstanbul: TÜGİAD Yayını,1999.