Mandeville,
Rotherdam doğumlu bir Ingiliz siyasî hicivcisidir. 15 yaşında Leiden
Üniversitesi’ne girerek hukuk ve tıp tahsili gördü. 18. y.y. daki en popüler
doktrinlerden birisi insanların bencil dürtülerinin genel çıkarı sağlama yönünde
çalışacağı düşüncesiydi. Zira doğuştan var olan ahlaki dürüstlük hissi bu tip
dürtüleri kontrol altında tutacaktır; ilahi planın bir parçası olarak kamusal
erdemin özel erdem ile birlikte tanımlanması düşüncesi "Arıların Masalı" (The Fable of The
Bees)'nın yayınlanması ile yıkılmıştır. Bu kitap 29 yaşında Ingiltere'ye giden
Hollandalı bir doktor olan Bernard Mandeville tarafından yazılmıştır. Mandeville bu
eserinde hiristiyan ahlakına ters düşen "insanların özel çıkarları"nın
toplumun çürümüşlüğünü göstermeyip tam aksine sağlıklı ve müreffeh bir
topluma yol açan bir öğe olduğunu iddia etti. O'na göre kişilerin kendi
çıkarlarını başkalarınınkinden üstün tutması önceden öngörülmeyen bir sonuç
olarak toplum yararına neden olmaktadır. Kısaca, kamu ve özel kesimin çıkarlarının
uyumu sözkonusudur. Ancak bu uyum ilahi bir planın sonucu değil, ama Adam Smith'in daha
sonraları bahsettiği her bireyin kişisel
çıkarlarını maksimize etmesine yol açan ve bireylerin kişisel teşebbüs gücüne
dayalı olarak işleyen "görünmez el" nedeniyledir.
Lüks malların
tüketimi, ithalatın artması, hatta 1666'daki Londra yangını gibi doğal
felaketler bile iş bölümünü hızlandırır ve canlı bir ticarete ve tam istihdama
neden olur, halbuki tasarruf ve yardımseverlik gibi erdemler durgunluğa neden olur. Bu
anlamda Mandeville Laissez Faire fikrinin öncülerindendir. Mandeville, hünerli
politikacıların özel çıkarı kamu
yararına dönüştürebileceğini savunur. Smith'e
göre ise özel çıkarı kamu yararına
dönüştüren politikacıların dirayeti değil, rekabet mekanizmasıdır.
Başlıca Eserleri:
-- Free Thoughts on Religion, The Church, and National
Happiness, Stuttgart-Bad Cannstatt,
Frommann (Holzboog), 1969.
-- The Fable of The Bees, or, Private Vices, Publick
Benefits, Indianapolis: Liberty C.