e-DEVLET NERELERDE UYGULANABİLİR?

Prof.Dr.C.Can Aktan

Günümüzde elektronik devlet, çok geniş bir alanda hizmet sunma imkanlarına sahip bulunmaktadır. Elektronik olarak sunulan kamu hizmetleri günlük yaşam, uzaktan yönetim ve politik katılım olarak üç ana başlıkta sınıflandırılmaktadır. (Bkz: Tablo-VI.5)

E-devlet uygulamaları arasında devlet kuruluşları ve devlet çalışanlarının diğer kamu ve/veya özel kurum ve kuruluşlara, vatandaşlara farklı dağıtım kanallarını kullanarak ulaşmalarını sağlayacak e-bilgilendirme, e-hizmetler, e-satın alma ve bilgi yönetimi uygulamaları bulunmaktadır. Bu uygulamaları şu şekilde sınıflandırmak mümkündür: (Kayalı ve Yereli, 2002:121-22)

1. Elektronik Bilgilendirme ve Hizmetler :

- Kanun, kararname, yönetmelik ve yönergelerin kamuya duyurulması

- Sıkça sorulan sorular ve/veya kesintisiz bilgi kaynakları oluşturma

- Yerel bilgileri oluşturma ve sunma (ulaşım, iş, vergiler, yaşam vb.)

- Eğitim ile ilgili bilgi ve olanaklar

- Elektronik formlar ve elektronik kayıt (seçmen kayıtları)

2. Elektronik Satın Alma :

Elektronik satın alma, devlet için gerekli ürün ve hizmetlerin elektronik olarak satın alınması olarak tanımlanmaktadır.  Bu yöntemle kurum içi maliyet giderleri azaltılmakta ve belirgin bir verimlilik artışı sağlanabilmektedir. Kısacası bu uygulamanın;

- Satın alma süreçlerinde iyileştirme

- Satın almanın en uygun maliyetli tedarikçiden gerçekleştirilmesi

- Optimum stok kontrolü sağlama şeklinde yararları vardır.

Tablo-: Elektronik Devlet Hizmetleri Kullanım Alanları

Kaynak: İnce,2001. (Tablo şu eserden alınmıştır: Public Sector Information: A Key Resource for Europe, Green Paper on Public Sector Information in the Information Society, (COM(1998)585), Avrupa Komisyonu.

3. Bilgi Yönetimi :

Bilgi Yönetimi, çalışanların belli iş amaçlarına ulaşmak için beraberce, bilgiyi yaratmalarını, paylaşmalarını ve yarattıkları bilginin kullanılmasını sağlamaktadır.

Bu açıklamalardan sonra kısaca elektronik devlet anlayışının oluşturulmasındaki başlıca aşamaları da kısaca özetlemekte yarar görüyoruz.  E-devletin gerçekleştirilmesinde başlıca şu aşamalardan sözedilebilir.[6]

1. Bilginin yayınlanması ve dağıtılması: Kamu kurum ve kuruluşları; kendilerini, ilgili organ ve bunların hizmetlerini tanıtan ve daha detaylı bilgilere erişim imkanları sunan web siteleri oluşturacaklardır.

2. Resmi işlemler: Yasal olarak geçerliliği kabul edilmiş sayısal imzalar ve güvenli  web siteleri sayesinde, vatandaşlar kamu kurum ve kuruluşlarına kişisel web bilgilerini iletebilmekte ve mali işlemlerini gerçekleştirebilmektedirler.

3. Çok amaçlı portallar oluşturulması: vatandaşlarını müşteri olarak görüp bu konuda çalışmalar yapan devletlerin hizmet sunumu konusunda yarattıkları en büyük yenilik pek çok bilgi ve web linki içeren portal web siteleri oluşturmaktır.

4. Portal sitelerin kişiye özgü hale getirilmesi: Portal site yaratılmasının bir ileri aşaması olarak kabul edilebilecek kişiye özgü portallarda vatandaş kendi gereksinim ve ihtiyaçlarına göre portal sitenin içeriğini belirleyebilecek, devlet uygulamalarına katılımda daha aktif ve daha özgür hareket etmesi sağlanabilecektir.

5. Ortak hizmetlerin aynı çatı altında toplanması: Devlet yapısının değişen dünya şartlarına uyum sağlaması amacıyla sunulan entegrasyon kavramı bir gerekliliktir. Birbirinden bağımsız olarak aynı alanlarda hizmet veren kamu kurum ve kuruluşları için entegrasyonunun sağlaması şarttır.

6. Kurumsal değişim: Büyüyen ve hantallaşan devlet kurumlarının teknolojik değişimle birlikte küçültülüp birleştirilmesi çağın getirdiği bir koşul olarak karşımıza çıkmaktadır.

7. Vatandaşın güveninin kazanılması ve kurum imajının düzeltilmesi: Özel sektörde büyük önem kazanan CRM (müşteri ilişkileri yönetimi) kavramının devlet kurumları tarafından da benimsenmesi devlet kurumlarının özel kuruluşlarla rekabet edebilmesinin ana şartı olarak karşımıza çıkmaktadır. Teknolojik olarak veri depolanması yöntemlerinin kamu kuruluşlarınca benimsenmesi vatandaşın bir müşteri olarak kabul edilip gereken değerin verilmesi vatandaşın devlet kurumlarına olan güvenini arttıracak, devlet kurumları üzerindeki kötü imajın silinmesine yardımcı olacaktır. Bununla birlikte veri depolama sistemlerinin aşırı gelişmesi ve devletçe tüm kayıtların bir merkezde tutulmasının getireceği dezavantajlarını da göz önünde tutmakta büyük fayda vardır.

8. Teknolojik planlama: Kamu kurum ve kuruluşları entegre e-devlet uygulamaları oluşturabilmek için çalışmaya başlamadan önce mutlak suretle tüm birimlerin uyması gerekli standartları belirlemeli ve bunun için gerekli olan yasal düzenlemeleri oluşturmalıdırlar.

9. Erişim kanalları için alternatif kanalların kullanılması: Vatandaşların; devletin hizmet ve bilgilerine en hızlı, en kolay ve en aktif şekilde ulaşabilmelerini sağlayacak en düşük maliyetli dağıtım kanalları devlet tarafından tespit edilerek tüm halkın kullanımına açılması şarttır.

10. Kurumsal kaynak kullanımı: Devletler teknolojinin hızla ilerlemesine bağlı olarak teknolojik alt yapı eksikliklerini tespit edebilmeli ve bu eksikliklerin giderilmesinde sadece kendi kaynaklarından değil devlete göre daha rahat hareket edebilen özel sektörün kaynaklarından da yaralanmayı bilmelidir.

11. Finansman ve işlem maliyetleri: Devlet yeni modelleri ortaya koymadan önce maliyet hesaplarını iyi oluşturmalıdır. Temel olarak devletlerin yatırımlarından elde ettikleri karı arttırmalarının karşısında iki engel vardır. Bu engeller; devletin merkezi teknolojik kurumunun bulunmaması ve devletin kurumları içinde finansman döngülerinin uzun sürmesi olarak belirtilebilir. Bu noktaları dikkate alan devlet kurumlarının bir bütün olarak politik açıdan kabul edilebilir ve ekonomik açıdan ise sürdürülebilir model stratejisi geliştirmeleri şarttır.

12. Değişim yönetimi programlarının  uygulanması: E-devlet modellerine hızlı ve kolay geçişteki ana unsurlardan belki de en önemlisini uygulanacak modelin, uygulayacak kurum çalışanları tarafından kabul görmesi ilkesi oluşturmaktadır. Bu açıdan bakıldığında değişen kurum içinde tüm çalışanları kapsayan bir değişim yönetimi programı oluşturmak kaçınılmaz görünmektedir.

Kaynak:Yukarıdaki bilgiler şu eserden aktarılmıştır: C.Can Aktan, Etkin Devlet, Konya: Çizgi Kitabevi, 2003.