"Toplumsal çıkar grupları, 'görünmez politik el' ile kendi özel çıkarlarını arttırırlar." M. Friedman

 

ÇIKAR GRUPLARI: TERMİNOLOJİ 

 

Coşkun Can Aktan & Hakan Ay & Hilmi Çoban

 

 

Çıkar grupları, adından da anlaşılacağı üzere çıkar amacıyla oluşmuş ve/veya oluşturulmuş grupları ifade eder. Çıkar grupları kavramını daha iyi anlayabilmek için öncelikle grup kavramı ve türlerini özetlemekte yarar vardır.

Grup kavramı ve türleri

....................

 

Grupların oluşumu

........................

 

Çıkar Grupları Kavramı

Çıkar gruplarının tanımını yapmadan önce şu kilit öneme sahip soruyu sormamız lazım: Acaba her grup, bir çıkar grubu mudur? Bu soruya çu cevabı verebiliriz: Bir grup ancak, toplumda belirli amaçlar ya da tutumlar etrafında birleşerek çıkar grubuna dönüşür.[3] Dolayısıyla, her grup, çıkar grubu değildir. Örneğin, belirli sayıda kız ya da oğlan çocuğu bir araya gelerek bir “arkadaş grubu” oluşur. Bu arkadaş grubunu, çıkar grubu olarak nitelemek mümkün değildir. Ya da aynı topraklarda büyümüş ve yetişmiş insanların daha sonra şehirlerde bir araya gelerek bir “hemşehri grubu” oluşturmaları da özünde “çıkar grubu” olarak nitelendirilemez.  Çıkar grubu kavramını daha iyi anlamak için literatürde yeralan bazı tanımları ve öğelerini vermekte yarar görüyoruz.

Siyaset bilimi literatüründe çıkar gruplarının tanımlanmasına ilişkin farklı yaklaşımlar ortaya konulmaktadır. Siyaset bilimciler, siyasal partileri ve bununla beraber tüm siyasi arenayı derinden etkileyen çıkar gruplarını bazen farklı tanımlamalar içinde, bazen de birbiri ile aynı tanımlamalar içinde değerlendirmektedirler.

Çıkar gruplarına ilişkin tanımlamalarda farklı vurgu noktalarının olduğu açıktır.[4] Maddi ve manevi çıkarlar etrafında bütünleşmeleri, uzmanlığa dayalı bir grup olmaları ve siyasi yönetimden maddi ve/veya manevi çıkarları doğrultusunda bazı talepleri olması çıkar gruplarının tanımlamalarında vurgulanan farklı özelliklerdir.

Özet bir tanım yapmak gerekirse; çıkar grupları, ortak maddi ve/veya manevi çıkarlar etrafında bütünleşmiş ve bu çıkarlar çerçevesinde uzmanlığa dayalı olarak örgütlenmiş, ortak çıkarları doğrultusunda siyasi yönetimden talepte bulunan toplumsal gruplardır.[5]

Baskı Grubu

Çıkar grupları konusunu ele alırken terminoloji açısından “baskı grubu” (pressure groups) kavramını da açıklamak ve “çıkar grupları” kavramı ile benzerlik ve farklılıklarını özetlemekte yarar bulunmaktadır. Esasen çıkar grupları ile baskı grupları arasında çok küçük nüanslar dışında önemli sayılabilecek bir fark yoktur. Baskı grupları, siyasal karar alma sürecinde siyasal iktidar ve bürokrasi üzerinde çeşitli yöntem ve araçlarla doğrudan etkili olmaya ve dahası baskı kurmaya çalışan organizasyonlardır.[6] Burada çıkar gruplarından farklı olarak vurgulanan siyasal otoriteleri etkilemeye çalışma niteliği, çoğu siyaset bilimci tarafından baskı gruplarını çıkar gruplarından ayıran en önemli fark olarak kabul edilmektedir.[7]

Özetle, Ne zaman ki, bir çıkar grubu, faaliyetleri ile organize olarak siyasal karar alma sürecini doğrudan ve/veya dolaylı olarak etkileme ve menfaat elde etme çabası içine girerse o zaman, o grubu “baskı grubu” olarak adlandırabiliriz. Bu son cümlede kilit öneme sahip olan üç unsur vardır:

·         Organize olma,

·         Etkileme,

·         Menfaat beklentisi ve menfaat elde etme çabası,

Daha genel anlamda, baskı gruplarının özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

................................

 

 

Siyasi Gruplaşmalar (Factions)

......................

 

Sivil Toplum Kuruluşları

   

© COPYRIGHT 2007 ALL RIGHTS RESERVED    CANAKTAN.ORG

© 2007 C.C.Aktan

Tüm hakları saklıdır. Bu web sayfasında C.Can Aktan, Hakan Ay ve Hilmi Çoban tarafından yazılan "Siyasal Karar Alma Sürecinde Çıkar Grupları" adlı makalenin bir kısmı yeralmaktadır. Bu web sayfasındaki bilgilerden yararlanıldığında bilimsel araştırma etik ilkeleri gereğince kaynak gösterilmesi gerekir.  Bu web sayfasındaki metinlerin tamamı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası hükümleri gereğince yazılı izin alınmaksızın hiç bir şekilde kullanılamaz.