BİRLEŞMİŞ MİLLETLER

İNSAN YERLEŞİMLERİ KONFERANSI HABİTAT II

İSTANBUL DEKLARASYONU

 

3 – 14 Haziran 1996

 

 

1.      Bizler, 3-14 Haziran 1996’da İstanbul Türkiye’de düzenlenen Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II) için bir araya gelen ülkelerin Devlet ve Hükümet Başkanları ve resmi delegasyonları olarak, herkes için yeterli konut temin etme ve insan yerleşimlerini daha güvenli, daha sağlıklı ve yaşanabilir, hakça, sürdürülebilir ve üretken yapma evrensel hedeflerini onaylama fırsatını elde etmiş bulunmaktayız. Konferansın iki ana teması –herkese yeterli konut ve kentleşen dünyada sürdürülebilir insan yerleşimleri- üzerindeki müzakerelerimiz Birleşmiş Milletler Sözleşmesinden esinlenmiştir ve yaşam çevrelerimizi daha iyi hale getirmek üzere, uluslararası, ulusal ve yerel ölçeklerde eylem için mevcut ve oluşmakta olan yeni ortaklıkları tekrar teyit etmeyi amaçlamıştır. Bizler, kendimizi Habitat Gündemi içindeki hedeflere, ilkelere ve önerilere adıyor ve bu Gündemin uygulanması için müşterek destek vermeyi taahhüt ediyoruz.

2.      Bizler, insan yerleşimleri ve barınak koşullarının giderek bozulmakta olduğunu, kaçınılmaz olarak, göz önünde tutmaktayız. Aynı zamanda şehirleri ve kasabaları, ekonomik gelişmeyi ve sosyal, kültürel, manevi ve bilimsel ilerlemeyi yaratan medeniyet merkezleri olarak kabul etmekteyiz. Yerleşmelerimiz tarafından sunulan fırsatlardan yararlanmalı ve insanlarımız arasında dayanışmayı ilerletmek için çeşitliliklerini korumalıyız.

3.      Kendimizi tüm insanlık için, daha geniş özgürlük içinde daha iyi yaşama standartlarına adadığımızı tekrar teyit ediyoruz. İnsan yerleşimleri problemlerinin küresel ölçekte farkına varılmasına katkıda bulunan ve herkes için yeterli konutu meydana getirmek için eylem çağrısında bulunan Vancouver Kanada’da düzenlenen Birinci Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı (United Nations Conference on Human Settlements), Evsizler için Barınak Uluslararası Yılı’nın (International Year of Shelter for the Homeless) kutlanması ve 2000 Yılı Küresel Konut Stratejisi’ni (Global Strategy for Shelter to the Year 2000) anımsıyoruz.  Son zamanlardaki Birleşmiş Milletler dünya konferansları, özellikle Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (the United Nations Conference on Environment and Development) dahil olmak üzere, sürdürülebilir gelişmenin birbirine bağımlı ve birbirini karşılıklı takviye edici parçaları olarak ekonomik ve sosyal gelişme ve çevre korumanın üzerine kurulan barışın, adaletin ve demokrasinin eşitlikçi olmasına yönelik etraflı bir gündem vermiştir. Bu konferansların çıktılarının Habitat Gündemi’ne entegre edilmesine gayret etmiş bulunmaktayız.

4.      İnsan yerleşimleri içinde yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, çoğu durumda kriz ölçüsüne ulaşmış olan bozulan koşullarla mücadele etmeliyiz. Bu bağlamda, diğer hususların yanısıra, özellikle sanayileşmiş ülkelerde, sürdürülemez tüketim ve üretim kalıplarına; yapı ve dağılımdaki değişmeleri dahil etmek ve aşırı nüfus yığılmaları yönündeki eğilimlere öncelikli önem vermek suretiyle sürdürülemez nüfus değişmelerine; evsizliğe; artan fakirliğe; işsizliğe; sosyal dışlanmaya; aile dağılmalarına; yetersiz kaynaklara; temel altyapı ve hizmetlerin eksikliğine; yeterli planlama eksikliğine; artan güvensizlik ve şiddete; çevresel bozulmaya; ve afetlerden artan oranda etkilenmeye bütünüyle dikkat çekmeliyiz.

5.      İnsan yerleşmelerinin fırsatları küreseldir, ancak ülkeler ve bölgeler kendine has çözümler gerektiren özel problemlerle yüzyüzedirler. Tüm dünyadaki kent, kasaba ve köylerdeki, durumun özellikle vahim olduğu gelişmekte olan ülkelerde ve geçiş ekonomisi ülkelerinde, yaşam koşullarını iyileştirmek için işbirliği ve çabalarımızın yoğunlaştırılması gerekliliğini kabul ediyoruz. Bu bağlamda, dünya ekonomisinin küreselleşmesinin; gelişme süreci için, risk ve belirsizliklerin yanısıra, fırsatlar ve davet imkanları sunmakta olduğunu ve Habitat Gündemi’nin amaçlarına başarıyla ulaşabilmesinin, diğer hususların yanısıra, kalkınma finansmanı ile ilgili konular üzerinde pozitif eylemler, dış borç, uluslararası ticaret ve teknoloji transferi yoluyla kolaylaştırılabileceğini onaylıyoruz. Şehirlerimiz, insanların itibar, sağlık, güvenlik, mutluluk ve umut içinde yaşamlarını devam ettirecekleri yerler olmalıdır.

6.      Kırsal kalkınma ve kentsel kalkınma birbiriyle bağımlıdır. Kentsel yaşam çevrelerini iyileştirmeye ek olarak, kırsal yerleşmelerin cazibesini artırmak, entegre bir yerleşmeler ağı oluşturmak ve kırdan-kente göçü en aza indirmek için yeterli altyapı, kamu hizmetleri ve iş olanaklarını genişletme için çalışmalıyız. Küçük ve orta büyüklükteki kasabalar özel bir ilgi istemektedirler.

7.      Sürdürülebilir bir gelişmede temel ilgi odağı olan insan Habitat Gündemi’nin uygulanmasında da temel eylem oluşturucudur. Toplum içinde kadın, çocuk ve genç kesimin güvenli ve sağlıklı yaşam koşullarına erişebilmesi için gereken temel ihtiyaçları kabul ediyoruz. Bunun için de özellikle bütün çabamızı, yoksulluk ve ayrımcılığı yok etmek, insan hakları ve temel özgürlükleri savunmak, eğitim, temel sağlık hizmetleri ve yeterli barınma gibi ihtiyaçları karşılamak yönünde yoğunlaştırmalıyız. Böylece, yerleşimlerdeki yaşam koşullarını bütün yerel ihtiyaçlara da uygun olarak geliştirmeyi taahhüt ediyoruz ve herkes için daha iyi yaşam çevrelerinin oluşumunu sağlamak için küresel, ekonomik ve sosyal hayatta eşit ve çoğulcu kadın ve erkek katılımı ile etkin gençlik ortaklığının gerekliliğini kabul ediyoruz. Ayrıca, dezavantajlı grupların eksikliklerini gidermek amacıyla ve aynı zamanda barınma ve sürdürülebilir insan yerleşimleriyle ilgili politikalardan, programlardan ve projelerden eşit yararlanma imkanlarının cinsiyet farkı oluşturulmaksızın geliştirilmesini sağlamalıyız. Bizler, bu taahhütleri özellikle yoksulluk sınırındaki bir milyarı aşkın insan ve Habitat Gündemi’nde tanımlanan dezavantajlı grupların üyeleri adına yapıyoruz.

8.      Taahhütlerimizi yeterli konut hakkının çoğulcu ve geliştirilebilir imkanlarla ve uluslararası enstrümanlarla geliştireceğimizi tekrar onaylıyoruz. Böylece, hedefe ulaşmak için etkin, kamusal özel ve hükümet dışı sivil ortakların tüm aşamalarda, bireyler ve aileleri için yasal oturma hakkı güvencesi ve her türlü ayrımcılıktan korunma durumu sağlanarak ve eşit erişilebilir ve yeterli konut ediniminin gereği vurgulanarak bir araya gelmesi yönünde çaba sarfedilecektir.

9.      Ödenebilir konut arzını genişletmek için çalışmalıyız. Bu anlamda, mevcut pazarın daha etkin olarak çalışması sağlanmalı ve bunun için gerekli olan arsa ve kredi olanakları arttırılarak konut piyasasına aktif katılım desteklenmelidir. 

10.  Küresel çevremizi sürdürülebilir kılarak, insan yerleşimlerinin kalitesini artırmak üzere, sürdürülebilir üretim kalıpları, tüketim, ulaşım ve yerleşim olanaklarını geliştirme; kirlilikten korunma; ekolojik dengeyi koruma; ve gelecek kuşakların yaşam fırsatlarını kollama yönünde çalışacağız. Bu bağlamda, bir küresel ortaklık ruhu ile Dünyamızın ekosisteminin dengesi ve düzeninin korunmasının sağlanması doğrultusunda bir ortaklık geliştirilmelidir. Küresel çevre bozulmasına farklı katkılar yapıldığı, ülkelerin ortak ancak birbirinden farklı sorumluluklarının olduğu prensibini onaylıyoruz. Aynı zamanda, bu eylemler uygulamada ülkelerin kapasite ve yapabilirlikleri ile ilişkili olan ihtiyati prensip yaklaşımıyla ilişkilidir. Buna ek olarak, özellikle yeterli miktarda sağlıklı su temini ile etkin atık yönetimi oluşturulmak suretiyle sağlıklı yaşam çevrelerinin yaratılması mümkün olacaktır.

11.  Tarihi, kültürel, mimari, doğal, dini ve moral değerlere sahip yerleşim dokularının, binaların, anıtların, açık alanların, peyzajların korunması, bakımı ve onarımına önem vereceğiz.

12.  Taahhütlerimizin gerçekleşmesi için, yapabilir kılma stratejisi ile ortaklık ve katılım ilkelerini en demokratik ve etkili yaklaşım olarak kabul ediyoruz. Yerel otoriteleri en yakın ortaklarımız olarak ve Habitat Gündemi’nin uygulanmasında temel kabul ederek, her ülkenin yasal yapısı içerisinde, demokratik yerel otoriteler vasıtasıyla desantralizasyonu teşvik etmeliyiz ve her seviyede Hükümetler için anahtar ihtiyaçlar olan, şeffaflık, sorumluluk ve heveslilik özelliklerini sağlarken ülkelerin koşulları çerçevesinde onların finansal ve kurumsal kapasitelerini güçlendirmek için çalışmalıyız. Aynı zamanda, özerkliklerine saygı göstererek, parlamenterlerle, özel sektörle, işçi sendikalarıyla ve hükümet-dışı ve diğer sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliğini arttıracağız. Keza, kadınların rolünü güçlendirecek ve özel sektör tarafından sosyal ve çevresel duyarlılığı olan toplu yatırımları teşvik edeceğiz. Yerel eylemler, İstanbul’da Dünya Şehirler ve Yerel Yönetimler Toplantısı (World Assembly of Cities and Local Authorities) ile başlatılan dünya çapında işbirliği deneyiminin yanısıra, Gündem 21, Habitat Gündemi ve benzeri bir başka gündeme dayanan yerel programlar vasıtasıyla, ve ulusal politika, hedef, öncelik ve programların haklarına dokunmaksızın yönlendirilmeli ve hızlandırılmalıdır. Yapabilir kılma stratejisi, Hükümetlere, dezavantajlı gruplara yönelik özel önlemler uygulama doğrultusunda sorumluluklar da yüklemektedir.

13.  Habitat Gündemi’nin uygulanması elverişli ve yeterli kaynak gerektirdiği için, uluslararası ölçeklerde finansal kaynakları, çok-taraflı, iki-taraflı, kamu ve özel tüm yeni ve ilave kaynakları da dahil etmek suretiyle harekete geçirmeliyiz. Bu münasebetle, kapasite-geliştirmeyi kolaylaştırmalı ve uygun teknoloji ve know-how’un transferini desteklemeliyiz. Bundan başka, son zamanlardaki Birleşmiş Milletler Konferansları’nda ortaya koyulan teknoloji transferi ve kaynak yaratma konusundaki taahhütleri, özellikle Gündem 21’de yer alanları, tekrarlamak durumundayız.

14.  İnanıyoruz ki, Habitat Gündemi’nin tam ve etkin bir şekilde uygulanması, Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Merkezi’nin (Habitat) fonksiyon ve rollerinin –Merkezin iyi tanımlanmış ve adamakıllı geliştirilmiş hedefler ve stratejik konular üzerinde odaklanması gerekliliği gözönünde bulundurularak- güçlendirilmesini gerektirmektedir. Buraya kadar, Habitat Gündemi’nin ve onun küresel eylem planının başarılı bir şekilde uygulanması için destek vermeyi taahhüt etmiş bulunuyoruz. Habitat Gündemi’nin uygulanmasına yönelik olarak, bu Konferans için hazırlanan bölgesel ve ulusal eylem planlarının katkılarını da bütünüyle takdir ediyoruz.

15.  İstanbul’daki Konferans, yeni bir işbirliği ve dayanışma kültürü çağını ortaya çıkarmaktadır. 21. yüzyıla girerken; sürdürülebilir insan yerleşimleri için pozitif bir vizyon, ortak geleceğimiz için umut duygusu ve herkesin itibar, sağlık, güvenlik, mutluluk ve umut dolu nezih bir hayat vadeden güvenli bir evde yaşayabileceği, bütünüyle faydalı ve cazip bir meydan okumaya katılmak için bir teşvik sunuyoruz.

 

 



[1] Birleşmiş Milletler, İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat II, İstanbul: T.C.Başbakanlık, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Ankara, 1999.