1) Ülkede
bulunan hıristiyan ve diğer gayri müslimlere, ecdadım tarafından daha önce verilen
her türlü ayrıcalık ve bağışıklık aynen yürürlüktedir. Bunun için hıristiyan
ve diğer gayri müslim toplumları özellikle Patrikhanelerde oluşturulacak meclislerce,
fetihler babası İkinci Sultan Mehmet’in patrik ve piskoposlara lütfettikleri
izinlerde dahil olmak üzere bu ayrıcalık (imtiyaz) ve bağışıklıklar (Muafiyet)
yeniden gözden geçirilerek:
a) Patriklerin
seçim usulleri, toplumların Bab-ı Ali ile anlaşmaları halinde tespit edilecek esaslar
dahilinde yeniden yapılacak seçim sonunda Patriklik Beratı onaylanmak koşulu ile bu
kişiler ömürboyu görevde kalabileceklerdir.
b) Rahiplere
her ne ad altında olursa olsun; hediye, bahşiş verilemez ve alamaz ve gelir
getirebilecek kaynaklar oluşturulamaz. Bunların yerine Patriklere ve toplum başlarına
belirli gelir tahsis edilir ve diğer ruhbanlara derecelerine ve gördükleri işin
taşıdığı öneme göre hakkaniyete uygun maaş verilecektir.
c) Hıristiyan
ve sair gayri müslim toplumun taşınır ve taşınmaz mallar ile şehir kasaba ve
nahiyelerde mevcud olup toplumlar tarafından görevlendirilmiş kişilerin veya
topluluğun idarelerindeki binalar, okullar, hastaneler, mezarlık gibi yerler oldukları
gibi korunacak, tamir ve ıslahlarına engel olunmayacak ve fakat yeniden yapılacaklar
için yerel idarelerin onama ve onayı alınacaktır.
2) Her
toplum, diğer toplum ile birlikte hareket etmemek koşulu ile ayinlerini serbestçe
yapabilecektir. Gerekli tedbirler idarece alınacaktır.
3) Mezhep,
dil, cinsiyet gibi hususlarda bir sınıfın diğer sınıf hakkında küçültücü söz,
yazı, davranışlar ve namusa dokunacak her türlü tanım ve niteleme tamamen ve
kesinlikle yasaktır.
4) Hiç
kimse din değiştirme hususunda zorlanamaz.
5) Hangi din
mezhep ve ulustan olursa olsun, kendi kabiliyet ve ehliyetlerine göre, yürürlükteki
mevzuat dahilinde kamu hizmetlerine girmeleri serbesttir.
6) her
toplum, ilgili bakanlığın gözetim ve denetiminde olmak koşulu ile; eğitim, zenaat ve
sanayie dair okullar açabilirler. Buralarda görev alacak öğretmenler ve ders programı
toplum ve idarece oluşturulacak karma bir meclis tarafından onaylanmak ve Ferman onama
koşuluna bağlıdır.
7)
Müslüman ile hıristiyan ve sair gayri müslim arasında veya hıristiyan ile diğer
gayri müslimlerin birbirleri arasında ticaret ve cinayete dair uyuşmazlıkları karma
mahkemelerde görülecektir.
Duruşmalar
açıktır. Tanıklar kendi inanç ve mezheplerine uygun olarak yemin ederler.
Hukuk
davaları eyalet ve illerde vali ve kadıların hazır bulundukları mahkemelerde hakimler
tarafından şeriat ve yasalar hükümlerine göre görülecektir.
Hıristiyanlar
ile gayri müslimler arasındaki veraset davalarının sahipleri istedikleri takdirde
davalarının patrik veya ruhani meclislere gönderilmesini isteyebilirler.
Duruşmalar
sür’atle tamamlanarak tutanaklar ülkede mevcut tercümanlara tercüme ettirilir.
Davalar insan haklarına ve adalete uygun şekilde sonuçlandırılır.
Tutuklama ve
göz altında bulundurma mümkün olduğunca kısa süreli olmalıdır.
Hapishanelerde
işkence, eziyet ve cismani ceza uygulanması kesinlikle yasaktır. Aksine davrananlar
veya emredenler cezalandırılırlar.
8)
Vergilerde eşitlik esastır.
9)
Hıristiyan ve diğer gayri müslimler de, müslümanlar gibi askerlik görevlerini
yaparlar. Bedel veya para ödemek suretiyle kısa süreli askerlik yapılabilir. Bu
gibilerin askerlik sınıflarının ve sınıflar içindeki görevlerinin tayin ve tespiti
askeri makamlara aittir.
10) Eyalet
ve il meclislerine, seçilme belirli usul ve esaslara göre yapılır. Toplumlar
oranlarına göre temsil edilirler.
11)
Alış-veriş ve mülk edinme konusundaki yasa ve tüzükler, bütün vatandaşlar
hakkında eşitlik ilkesi içinde uygulanır.
12) Eyalet
ve il meclislerine üyeler 1 Yıl için seçilirler.
13) Yasa ve
tüzükler bütün vatandaşlar arasında eşitlikle uygulanır.
Islahat
fermanının özet olarak tercümesi İrfan Bingöl tarafından yapılmıştır: Bkz: İrfan
Bingöl, Ülkemizde Anayasa Hareketleri, Ankara:
Atak Ofset, 1993. S.37-39.