ADALET FERMANI 1875

 

10287.gif (1856 bytes)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Her uygar devletin önde gelen ilk işi halkının ayrıcalıksız ve eşit olarak hak ve yararlarını adilane korumak ve sürekliliğini temin etmektir.

Her şahsın her türlü hak ve yararlarını elde etmesi, ancak vatan ve memlekete sağlanacak güven, düzen, imar ve kalkınma ile olur. Bundan dolayı tahta geçtiğimden beri bütün dünyaya yayınlanan beyan ve fikirlerimiz Tanrı’nın yardımı ile Saltanatımızın şan ve şerefle yücelmesi, her tabakadan halkımızın huzur ve rahatı, devletimizin ilerlemesine yönelik bulunduğundan Hatt’ı Hümayun ile verilen izin ve yapılacak düzenlemelerin bütün vatandaşımıza uygulanacağına kefili ve hayırlı olacak iyi niyetlerimizi yineleyerek; Yüce Tanrı’nın istek ve yardımına dayanarak uygulanacak icraatımızda aşağıdaki hususlar yol gösterici olmalıdır.

Şöyle ki;

-                      Vatandaşımızın hukukunun temininde aslolan icranın yargıya karışmaması ve yasa hükümlerinin kötüye kullanılmadan uygulanmasıdır.

Mahkemelerin güven verici, görevlilerin yetenekli, bilgili namuslu ve dürüst olmaları gerekir.

Adalet teşkilatı bu esaslara göre düzenlenmelidir. Mahkemelerin idari vesayet ve etkiden kurtarılarak tarafsızlığı sağlanacaktır.

-                      Herkes nazarında güven verici olması gereken hakimler sebepsiz olarak azledilemeyecekler, kendi arzuları olmadıkça yerleri değiştirilmeyecektir.

-                      Mahkemelerin herkes nazarında güven verici olması yalnız teşkilatı ile değil aynı zamanda hakimlerinde yetenekli, bilgili, güzel huylu, dürüst ve kararlarında tarafsız, hak ve adaletle hareket etmeleri ile mümkün olacağından, yapılacak seçim ve atamalar buna göre olacaktır.

-                      Yüksek mahkeme niteliğinde olan Yargıtay Adalet Bakanlığından alınarak iki bağımsız Daire halinde teşkil ve her Daireye birer başkan ile birer başkan yardımcısı atanacaktır.

-                      Mahkemeler, ticaret, hukuk ve ceza işleri şeklinde düzenlenecektir. Yargıtay Başkanı ve üyeleri ile hakimlerin yasal koşullara uygun seçilmelerinden sonra, sebepsiz azledilemeyeceklerine dair ellerine beratım verilecek, aynı zamanda kendilerine emeklilik hakkı tanınacaktır.

-                      Adliyemizin bu suretle düzenlenmesi; hak ve adaletin iyi yürütülmesine yönelik olması nedeniyle adli teşkilatın ve seçimlerin herkese güven verici ve hükümetin etkisinde olmaksızın gerek mahkemelere gerekse idare meclislerine vatandaşımızdan olan müslim ya da gayri müslim olanların seçilebileceklerine izin verilerek bu yolda işlem yapılacağı her tarafa açıklayıcı  talimatlarla bildirilecektir.

Bunun için il merkezlerinde ehliyetli ve bilgili kişinin başkanlığında birer divan kurulacak, bu Divan ilçelerdeki şer’i mahkemelerce verilen ilamların şer’i hükümlerine uygunluğunu inceleyecektir.

-                      Müslümanlar ile hıristiyan ve diğer gayri müslimler arasında veya hıristiyanlarla diğer gayri müslimlerin kendi aralarındaki davalar, nizami adli mahkemelerde yasalar ve tüzüklere uygun olarak kısa sürede sonuçlandırılarak icraya konulacaktır.

Mahkemelerin en çok dikkat edecekleri husus; iyi niyetle kin, garez ve düşmanlık duygularına kapılmadan hareket etmeleri, ceza mahkemelerinin hüküm ve kararlarının belgelere dayalı olmasını gerektirir. Haklarında bir hüküm olmadan hiç kimse tutuklanmamalı ve asla kötü muamele ve işkence yapılmamalıdır. Aksine davrananların kötü niyetle hareket ettiklerinin tespiti halinde şiddetle cezalandırılacaklardır.

-                      Vergiler varlıkları ölçüsünde hak ve adalete uygun olacaktır. Şayet vergiler Devlet giderlerini karşılayamayacak durumda ise, memleketin imar ve kalkınmasına yarayacak imkanların teminine yarayacak tedbirlerle gelir kaynaklarının çoğaltılması çareleri araştırılacaktır.

-                      Gayri müslimlerin bedelli askerlik yapmaları, fiili hizmet gören vatandaşın haklarına uygun olmadığından bundan sonra gayri müslimlerden 20 yaşını doldurmuş ve 40 yaşını geçmiş olup da sakat ve iş göremeyecek durumda ve yaşlı olanlar hariç alınmakta olan 100 altın bedel 50 altına indirilmiştir.

-                      Ülkemizin bazı yerlerinde bulunan gayri müslimlere arazi verilmeyip de çiftçilikte sadece işçi olarak çalıştırılmaları hak ve adalete uygun düşmeyeceğinden bundan sonra gayri müslimlerde her türlü emlak ve arazi alım-satımında farklı olmayacak surette Arazi Kanunnamesi’nden eşit yararlanacaklar, terekelerinde çıkacak vasiyetnamelere aynen uyulacak, gayri müslim yetimlerin veli ve vasilerinin idarelerine karışılmamakla beraber bu gibilerin tasarruf ve davranışlarından bir yakınma olursa yetimlerin hakları Hükümetçe korunup gözetilecektir.

-                      Taşınmaz mal edinmelerine ait senetler ıslah edilerek; gerek İstanbul’da gerek taşrada çeşitli şekillerde ve çoğunlukla senetsiz yapılan tasarruflar mahkemeleri meşgul ettiğinden, bu halin ortadan kaldırılarak her türlü taşınmaz mallara ait senetler Defter-i Hakani (Tapu İdaresi) tarafından verilerek mal emniyeti sağlanacaktır.

-                      Mal, can ve ırzın korunması hususunda mahalli idarelerce namuslu ve dürüst kimselerden seçilecek zabıta kuvvetleri bir an evvel teşkil edilerek icraya konulacaktır.

-                      Yol, köprü ve geçit gibi bayındırlık işlerinde angarya yasaktır.

Kötü muamele ve baskı ile iş yaptırılması uygun olmayacağından tarım, ticaret ve sanayide yapılacak düzenlemelerle halkın refah ve gelir seviyesinin yükseltilerek bu yolda elde edilecek servetin teminine çalışılacaktır.

-                      Her sınıf halkın eşit haklara sahip olması nedeniyle toplumlar aleyhinde patrik ve diğer ruhani reisler görevlerinde serbest oldukları gibi, liyakat ve derecelerine göre devletçe karşılanacak bir maaşa sahip olacaklar, mabed, okul vesair binaların yapımlarında kolaylık göreceklerdir.

 

 Adalet fermanının özet olarak tercümesi İrfan Bingöl tarafından yapılmıştır: Bkz: İrfan Bingöl, Ülkemizde Anayasa Hareketleri, Ankara: Atak Ofset, 1993. S.48-51.