MERKEZ BANKALARININ İŞLEV VE GÖREVLERİ

C. C. Aktan & S. Togay & U. Utkulu

 

Günümüzün modern finansal sistemlerinde her Merkez Bankasının temel/geleneksel işlevi olan “ekonominin para ve kredi arzını kontrol etme” yanında da diğer önemli işlevleri bulunmaktadır. Gerçekten de merkez bankalarının emisyon ayrıcalığına sahip olması ve devletin hazine işlemlerini yapmasının yanısıra bankalara kredi sağlayan nihai kurum olması vasıflarıyla Bankanın işlev ve etkileri de çok yönlü olmak durumundadır. Ana başlıklar altında Bankanın bazı önemli işlev ve/veya görevlerini şöyle sıralayabiliriz:

1) Para politikasının belirlenmesindeki işlevleri

·      amaçların belirlenmesine katkı

·      araçların seçimindeki rolü

·      devlete verilen avanslar

2) Hazine adına bankacılık işlemlerinin yapılması

3) Finansal sistemin istikrarının temin ve muhafaza edilmesi

4) Para arzının kontrolü

·      Reeskont politikası

·      Mevduat zorunlu karşılık oranı politikası

·      Açık piyasa işlemleri

·      Diğer araçlar (selektif kredi kontrolleri; faiz oranı; bankalararası -interbank- para piyasası aracılığı; kambiyo kontrolleri; emisyon; yabancı sermaye kontrolleri; disponibilite oranı vd.)

5) Para piyasalarının düzenleyicisi olma ve gerektiğinde bankaların kısa vadeli kredi ihtiyaçlarının karşılanması

6) Paranın dağıtılması

7) Finansal alt yapı kurulmasına katkısı

8) Devletin hazinedarlığı (Hazinenin kasası ve saymanıdır)

9) Mali ve ekonomik konularda hükümete danışmanlık yapılması

10) Ülkenin uluslararası ödeme araçlarının idaresi

11) Para ve kredi ile ilgili istatistiklerin tutulması

12) Ulusal paranın iç ve dış değerini korumak için gerekli önlemlerin alınması

13) Ülkenin altın ve döviz rezervlerinin korunması

14) Tüm bankaların Merkez Bankasında cari hesabı bulunur ve böylece takas sistemi ile bankalar arasındaki hesaplaşma sağlanır

15) Para-kredi-ekonomi ile ilgili araştırmaların yapılması.


© 2005, C.C.Aktan , S.Togay, U.Utkulu

 Kaynak: C.C. Aktan, S. Togay ve U.Utkulu,  Nasıl Bir Para Sistemi? İstanbul: İMKB Yayını.1998.