MERKEZ BANKALARINCA
UYGULANACAK PARA POLİTİKASI İÇİN İYİ SAYDAMLIK UYGULAMALARI
1. Para Politikası
Açısından Merkez Bankasının Rolünün, Sorumluluğunun ve Amaçlarının Açık
Olması
1.1. Para
politikasının en son amacı ve kurumsal çerçevesi ilgili yasalarda ya da
düzenlemelerde, mümkünse merkez bankası kanununda, açık bir şekilde
belirlenmelidir.
1.1.1. Para
politikasının nihai amacı yasa ile, kamuya ilan edilmek ve açıklanmak
suretiyle, açıkça belirlenmelidir.
1.1.2. Merkez
bankasının sorumlulukları yasa ile belirlenmelidir.
1.1.3. Merkez bankasını
kuran yasa, merkez bankasının politika hedeflerine ulaşabilmek için para
politikası araçlarını kullanma yetkisine sahip olduğunu açıkça
belirtmelidir.
1.1.4. Döviz kuru
politikasının kurumsal sorumluluğu kamuya ifşa edilmelidir.
1.1.5. Para
politikasının yürütülmesindeki sorumluluğun ve merkez bankasına verilen
diğer sorumlulukların şekli yasa ile açıkça belirlenmelidir.
1.1.6. Olağanüstü
koşullarda, hükümetin merkez bankasının kararlarını kaale almama yetkisi
var ise bu yetkiye başvurma koşulları ve bu yetkinin kamuya ifşa tarzı
yasa ile açıkça belirlenmelidir.
1.1.7. Merkez bankasını
yöneten kurulun üyelerinin ve başkanlarının atanması, görevde kalma
süreleri ve görevden uzaklaştırılmalarındaki genel kurallar yasa ile
açıkça belirlenmelidir.
1.2. Parasal ve mali
operasyonlar arasındaki kurumsal ilişki açık bir şekilde belirlenmelidir.
1.2.1. Hükümete merkez
bankasından borçlanma, avans alma veya ilave para çekme imkanı
tanınıyorsa bu iznin şartları ve limiti kamuya ifşa edilmelidir.
1.2.2. Hükümete verilen
merkez bankasından borçlanma, avans alma veya ilave para çekme imkanının
ve hükümetin merkez bankasındaki mevduatının miktarı ve vadesi kamuya
ifşa edilmelidir.
1.2.3. Devlet tahvil ve
bonoları için merkez bankasının birincil ve ikincil piyasalara doğrudan
müdahalesi, eğer izin verilmiş ise, kamuya ifşa edilmelidir.
1.2.4. Ekonominin diğer
alanlarındaki (ör. hisse senedi sahipliği, idare kurullarında ve kamu
alımlarında üyelik veya ücret karşılığı hizmet sunumu yoluyla)
müdahaleleri açık ilke ve prosedürler çerçevesinde kamuya açık bir
şekilde düzenlenmelidir.
1.2.5. Merkez bankası
karlarının tahsis edilme tarzı ile sermayenin nasıl muhafaza edileceği
kamuya ifşa edilmelidir.
1.3. Hükümet adına
merkez bankası tarafından ifa edilen acente rolü açık bir şekilde
belirlenmelidir.
1.3.1. Eğer varsa,
merkez bankasının (i) iç ve dış borçlar ile döviz rezervlerinin
yönetimi, (ii) hükümetin bankacısı olması, (iii) hükümetin mali
temsilcisi olması ve (iv) ekonomik ve mali politikalarda ve uluslararası
işbirliği alanında danışman olması ile ilgili sorumlulukları kamuya ifşa
edilmelidir.
1.3.2. Merkez bankası,
maliye bakanlığı veya ayrı bir kamu kurumu arasında borçlanma, ikincil
piyasa düzenlemeleri, mevduatla ilgili araçlar ile kamu tahvil ve
bonolarının ticareti ile ilgili düzenlemelerin kararlaştırılması ve
kliring işlemleri ile alakalı sorumlulukların tahsisi kamuya ifşa
edilmelidir.
2. Para Politikası
İle İlgili Kararların Oluşturulması ve Rapor Edilmesindeki Sürecin Açık
Olması
2.1. Para politikasının
amaçlarını yerine getirmede kullanılan düzenlemelerin araç ve hedefleri
kamuya ifşa ve izah edilmelidir.
2.1.1. Para politikası
araç ve faaliyetlerini yönlendiren kural ve prosedürler kamuya ifşa ve
izah edilmelidir.
2.1.2. Merkez
bankasının faaliyette bulunduğu piyasalarda ve parasal operasyonlarında
muhatapları ile gerçekleştirdiği muameleler ve ilişkileri ile alakalı
kural ve prosedürler kamuya ifşa edilmelidir.
2.2. Önemli ekonomik
gelişmeleri değerlendiren, para politikası hedeflerindeki
gerçekleşmeleri gözlemleyen ve bir sonraki dönem için politikaları
saptayan para politikasını oluşturmakla görevli daimi bir organ varsa bu
organın kompozisyonu, yapısı ve fonksiyonları ile ilgili bilgilerin
kamuya ifşa edilmesi gereklidir.
2.2.1. Politika
oluşturmakla görevli bu organ önemli ekonomik gelişmeleri
değerlendirmek, para politikası hedeflerindeki gerçekleşmeleri
gözlemlemek ve bir sonraki dönemin politikasını oluşturmak için düzenli
ve programlı toplantılar yapıyorsa gelecekteki toplantı programları
kamuya ifşa edilmelidir.
2.3. Para politikasının
kullanımındaki değişiklikler (ince ayar tedbirleri hariç) kamuya ifşa
edilmeli ve tam zamanında açıklanmalıdır.
2.3.1. Merkez bankası,
önceden bildirilen bir azami gecikme marjı ile, para politikası ile
ilgili kararlarını belirleyen temel görüşlerini kamuya ifşa etmelidir.
2.4. Merkez bankası
para politikasının hedeflerine ulaşılmasına yönelik ilerlemeler ve
bunların gerçekleştirilmesine yönelik beklentilerle ilgili periyodik
raporlar yayınlamalıdır. Düzenlemeler, döviz kuru rejimini de içeren
para politikasının çerçevesine dayalı olarak farklılık gösterebilir.
2.4.1. Merkez bankası
para politikası ile ilgili hedeflerini; gerekçeleri, kantitatif
hedefleri, araçları ve önemli tahminleri açıkça belirterek, periyodik
bir şekilde kamuya açıklamalıdır.
2.4.2. Merkez bankası,
makro-ekonomik durumun gelişimi ile bunların para politikası hedeflerine
etkisi ile ilgili bir raporu belirli bir program dahilinde kamuya
sunmalıdır.
2.5. Parasal
düzenlemelerin yapısına yönelik olarak önerilen önemli teknik
değişiklikler için uygun bir süre içinde, kamunun desteğini alma lehinde
bir yargı söz konusu olmalıdır.
2.6. Para politikası
kararları ile ilgili olarak mali kurumlarca merkez bankasına bildirilen
verilerle ilgili düzenlemeler kamuya ifşa edilmelidir.
3. Para Politikası
İle İlgili Bilgilerden Kamunun Yararlanabilmesi
4. Merkez
Bankası’nın Güvenirliliğin Sağlanmasındaki Sorumluluğu ve Rolü
Mali Kurumlarca Yürütülecek Mali Politikalar İçin İyi Saydamlık
Uygulamaları
5. Mali
Politikaların Uygulanmasından Sorumlu Olan Mali Kurumların Rollerinin,
Sorumluluklarının ve Amaçlarının Açık Olması
6. Mali
Politikaların Oluşturulması ve Rapor Edilmesinde Sürecin Açık Olması
7. Mali
Politikalarla İlgili Bilgilere Kamunun Ulaşabilmesi
8. Mali Kurumların
Güvenirliliğin Sağlanmasındaki Sorumluluğu ve Rolü