|
Çok uluslu
şirketlerin sahip olduğu gücün ne derece büyük olduğunu Tablo 1’deki
veriler yardımıyla açıklamaya çalışalım. Tablodaki verilere göre çok
uluslu şirketlerin 1 yıl içerisinde gerçekleştirdikleri satış
hasılatı toplamı bazı ülkelerin GSYİH’sı ya da GSMH’sından daha
büyüktür. Örneğin, Endonezya’nın 1994 yılında gerçekleşen GSYİH’sı
175 dolardır. Oysa sadece General Motors adlı Amerikan şirketinin
aynı yıl içerisindeki satış hasılatı toplamı 169 milyar dolardır. Bu
gerçekten çok uluslu bir şirketin inanılmaz bir güce sahip olduğunu
ortaya koymaktadır.
1994 yılı
verilerine göre Türkiye ve Danimarka’nın GSYİH toplamı ayrı ayrı
yaklaşık 150 milyar dolar civarındadır. Oysa bir Amerikan otomotiv
şirketi olan Ford şirketinin 1994 yılında gerçekleşen yıllık satış
hasılatı 137 milyar dolardır.
IBM,
Unilever, Nestle, Sony gibi dev çok uluslu firmaların gücü bir çok
devletin sahip olduğu katma değerden çok daha büyüktür. Yapılan
tahminlere göre 1994 yılında en büyük 5 çok uluslu firmanın satış
hasılatı toplamı 871 milyar dolardır. Oysa tüm az gelişmiş ülkelerin
aynı yıl içerisinde gerçekleşen GSYİH tutarı sadece ve sadece 77
milyar dolardır. Tüm Afrika ülkelerinin GSYİH toplamının 246 milyar,
tüm Güney Asya ülkelerinin ise 451 milyar dolar civarında bir katma
değer yarattıkları tahmin edilmiştir.
Bu ölçüde
devasa güce sahip bulunan çok-uluslu şirketlerin merkezi birkaç
ülkede odaklanmaktadır. Aşağıdaki Tabloya bakıldığında dünyada
çok-uluslu şirketlerin önemli bir kısmının ABD, Avrupa ve
Japonya’daki şirketler olduğu anlaşılmaktadır.
Tablo- Çok Uluslu Şirketlerin Genişleyen Gücü (Milyar Dolar 1994)
Ülke ve Şirketin Adı |
Toplam GSYİH |
Toplam Şirket Satışları |
Endonezya
|
174,6 |
168,8 |
Danimarka
Ford |
149,8
146,1 |
137,1 |
Güney Afrika
Toyota
Exxon
Shell |
123,3 |
111,1
110,0
109,8 |
Norveç
Polonya
IBM |
109,6
92,8 |
72,0 |
Malezya
Venezuela
Pakistan
Unilever
Nestle
Sony |
68,5
59,0
57,1 |
49,7
47,8
47,6 |
Mısır
Nijerya |
43,9
30,4 |
|
En
Büyük 5 Çok Uluslu Şirket |
|
871,4 |
Az
Gelişmiş Ülkeler |
76,5 |
|
Güney Asya |
451,3 |
|
Afrika |
246,8 |
|
Kaynak:
UNDP, Human Development Report, 1997, s. 92.
|
|
|