JAMES M. BUCHANAN'IN BAŞLICA ESERLERİ
 |
Buchanan bugün 82 yaşında ve hala çalışmalarını
sürdüren bir politik iktisatçıdır. İlk makalesini yazdığı 1949 yılından bugüne
30’a yakın kitap, 300’ü aşkın makale, monografi ve diğer çalışmalarda bulundu.
Buchanan’ın savunduğu “çalışma ahlakı” ve bunun “artan getirileri”
sayısız bilimsel eserin ortaya çıkmasına sebep oldu ve hala olmaktadır.
|
Buchanan akademik yaşamına kamu maliyesi alanında
çalışmalar yaparak başladı. Sonraki yıllarda Buchanan’ın ilgi alanı kamu
ekonomisi disiplinine yönelmiştir. Kamu ekonomisi alanında özellikle siyasal karar
alma süreci ve bunların analizlerinin yapılması Buchanan’ın ilgi alanını
odağını oluşturmuştur. Buchanan piyasa süreci için yapılan analizleri kamu
ekonomisi veya kollektif süreç için de yapmaya çalışmış ve önderliğini
yaptığı Kamu Tercihi Teorisinin temellerini atmıştır (Aktan, 1994; 41).
Buchanan ve arkadaşları Kamu Tercihi Teorisi
doğrultusunda kamu ekonomisinin ve politik sürecin pozitif analizlerini yapmaya
çalışmıştır. Bu pozitif çalışmalar sonucu ortaya çıkan normatif öneriler yeni
bir programın başlangıcını oluşturmuştur. Bu yeni programın ismi Anayasal Politik
İktisattır. Buchanan hem Kamu Tercihi Teorisi hem de Anayasal İktisat konularını
bugün bütün dünyaya anlatan ve bunda başarılı olan bir iktisatçıdır. Bu
başarıda Buchanan’ın bu konular üzerine yaptığı çalışmaların payı
büyüktür.
Buchanan, sadece bu konular ile sınırlı kalmamış,
sosyal bilimlerin çoğu alanına ilgi göstermiş Hukuk, Felsefe ve Ahlak alanında
önemli eserler ortaya koymuştur. Bütün bu çalışmalarda Buchanan’ın en temel özelliği hep tutarlı bir yol izlemiş
olmasıdır. Buchanan, yazdığı ilk makaleden itibaren bugüne kadar yaptığı bütün
çalışmalarda bu tutarlılıktan ödün vermemiştir.
Buchanan’ın hemen hemen bütün önemli makale ve
kitaplarının tekrar basılmasını kapsayan on dokuz ciltlik bir proje “Liberty
Fund” isimli bir vakıf tarafından 1999 yılı itibariyle başlatıldı. Bu ciltler
sırası ile şöyledir.
Cilt 1, Anayasal Özgürlüğün Mantıksal Temelleri
(The Logical Foundation of Constitutional Liberty).
Cilt 2, Devlet Borçlanmasının İlkeleri (Public
Principles of Public Debt), 1958.
Cilt 3, Oybirliğinin Hesabı, Anayasal Demokrasinin
Mantıksal Temelleri (The Calculus of Consent: Logical Foundations of Constitutional
Democracy), Gordon Tullock ile birlikte, 1962.
Cilt 4, Demokratik Süreçte Kamu Maliyesi: Mali
Kurumlar ve Bireysel Tercih (Public Finance in Democratic Process: Fiscal Institutions and
Individual Choice), 1966.
Cilt 5, Kamusal Malların Arzı ve Talebi (The Demand
and Supply of Public Goods), 1968.
Cilt 6, Maliyet ve Tercih:Ekonomik Teori İçerisinde
Bir Araştırma (Cost and Choice: An Inquiry in Economic Theory), 1969.
Cilt 7, Özgürlüğün Sınırları: Anarşi ve
Leviathan Arasında (The Limits of Liberty: Between Anarchy and Leviathan), 1975.
Cilt 8, Açık Veren Demokrasi: Lord Keynes’in
Politik Mirası (Democracy in Deficit: The Political Legacy of Lord Keynes), Richard
Wagner ile birlikte, 1978.
Cilt 9, Vergileme Gücü: Mali Anayasanın Analitik
Temelleri (The Power to Tax: Analytical Foundation of a Fiscal Constituton), Geoffrey
Brennan ile birlikte, 1980.
Cilt 10, Kuralların Nedeni: Anayasal Politik İktisat
(The Reason of Rules: Constitutional Political Economy), Geoffrey Brennan ile birlikte,
1985.
Cilt 11, Menfaat ile Değil, İlkeler ile Politika:
Ayırımcı Olmayan Demokrasiye Doğru (Politics by Principle, Not Interest: Toward
Nondiscriminatory Democracy) Roger D. Congleton ile birlikte, 1998.
Cilt 12, Ekonomik Araştırma ve Mantığı (Economic
Inquiry and Its Logic), bu cildin içerisinde Buchanan’ın ekonomi bilimi
araştırmaları ile ilgili toplam 44 makalesi yer almaktadır.
Cilt 13, Kamu
Tercihi Olarak Politika (Politics as Public Choice), Bu ciltte Buchanan’ın Kamu Tercihi
Teorisi, rant kollama, oylama modelleri ve oylama sürecinde rol alan aktörler ile ilgili
toplam 40 makalesi yer almaktadır.
Cilt 14, Borç
ve Vergiler (Debt and Taxes), bu ciltte Buchanan’ın kamu borçlanması, vergileme ve mali anayasa ile ilgili toplam 40 makalesi
bulunmaktadır.
Cilt 15, Dışsallıklar ve Kamu Harcaması
(Externalities and Public Expenditure), bu ciltte Buchanan’ın dışsallık, kamusal
mallar, kulüp mallar ve kamu harcamaları il ilgili toplam 29 makalesi bulunmaktadır.
Cilt 16, Tercih, Sözleşme ve Anayasalar (Choice,
Contract, and Constitutions), bu ciltte Buchanan’ın sözleşmeci paradigma ve anayasal
iktisat ile ilgili toplam 41 makalesi bulunmaktadır.
Cilt 17, Moral Bilim ve Moral Düzen (Moral Science and
Moral Order), bu ciltte Buchanan’ın ahlak felsefesi, etik kurallar ve adalet ile ilgili
toplam 35 makalesi bulunmaktadır.
Cilt 18, Federalizm, Özgürlük ve Hukuk (Federalism,
Liberty, and The Law), bu ciltte Buchanan’ın federalizm, federal özgürlük ve hukuk
ile ilgili toplam 28 makalesi bulunmaktadır.
Cilt 19, Düşünceler, Kişiler ve Olaylar (Ideas,
Persons and Events), bu ciltte Buchanan’ın otobiyografisi, politik iktisatçılar ve
deneyimleri ile ilgili yazdıkları 36 çalışmalar yer almaktadır.
Yukarıdaki paragraflardan da anlaşılacağı gibi, 19
ciltlik Buchanan projesi 11 kitap ve 293
makaleden oluşmuştur. Buchanan’ın bu proje içerisine girmemiş çalışmaları da
mevcuttur. Örneğin Nicos Devletoglou ile birlikte yazdıkları “Akademi Anarşi
İçerisinde” (Academia in Anarchy, 1970) isimli çalışma, Üniversitelerin,
1960’ların sonlarında, karşılaştıkları öğrenci olayları ve içerisinde
bulundukları krizler irdelendiği için kapsam dışı
bırakılmıştır. Bununla birlikte yine Marilyn Flowers ile birlikte kaleme
aldıkları ve 1986 yılında 6. baskısını yapan Kamu Maliyesi (Public Finance, 1960)
isimli kitap tasnif dışı tutulmuştur. Ayrıca Buchanan’ın tek başına ve
arkadaşları ile birlikte yazdıkları çalışmalar bu projede yeni bir
sınıflandırmaya tabii tutuldukları için, bu çalışmaların yer aldığı
aşağıdaki kitaplar ciltler içerisinde yer almamıştır. Bu çalışmalar şunlardır;
·
Fiyatlar, Gelir ve Kamu Politikası
(Prices, Income and Public Policy), 1959, (C. L. Allen ve M. R. Colberg ile birlikte).
·
Maliye Teorisi ve Politik İktisat
(Fiscal Theory and Political Economy), 1960.
·
Kamu Tercihi Teorisi: Ekonomi
Biliminin Politikaya Uygulanması (Theory of
Public Choice: Political Applications of Economics), 1972, (Robert Tollison ile birlikte).
·
Anayasal Sözleşme İçerinde
Özgürlük: Politik İktisatçıların Bakışı, (Freedom in Constitutional Contract: Perspectives of a
Political Economist), 1978.
·
İktisatçılar Ne yapmalı? (What
Should Economist Do?, 1979).
·
Rant Kollayan Toplum Teorisine
Doğru (Toward a Theory of the Rent-Seeking Society), 1980,
(Robert D. Tollison ve Gordon Tullock ile
birlikte).
·
Kamu Tercihi Teorisi II, (The Theory of Public Choice – II), 1984, (Robert
Tollison ile birlikte).
·
Özgürlük,
Piyasa ve Devlet: 1980’lerin Politik Ekonomisi, (Liberty, Market, and State: Political
Economy in the 1980s), 1986.
·
İktisat:
Öngörülebilir Bilim ve Ahlak Felsefesi Arasında, (Economics: Between Predictive
Science and Moral Philosophy), 1987. (Robert D. Tollison ve Viktor J. Vanberg ile
birlikte).
·
Anayasal
İktisat Üzerine Araştırmalar, (Explorations into Constitutional Economics), 1989.
(Robert D. Tollison ve Viktor J. Vanberg ile birlikte).
·
Politik
İktisat Üzerine Makaleler, (Essays on the Political Economy), 1989.
·
Anayasal
İktisat, (Constitutional Economics), 1991.
·
Çift
Sürmekten Daha İyi: Diğer Kişisel Makaleler, (Better than Plowing: And Other Personal
Essays), 1992.
·
Ahlak
ve Ekonomik Süreç, (Ethics and Economic Progress), 1994.
·
Artan
Getirilere Tekrar Dönüş (The Return to Increasing Returns), 1994. (Yong J. Yoon ile
birlikte).
Görüldüğü
gibi gerçekten çok üretken olan Buchanan bu çalışmaların hemen hemen bütününde
yukarıda bahsedilen metodolojisini büyük bir tutarlılık ile takip etmiştir. Bunun
izlerini bu çalışmalarda görmek mümkündür.
Kaynak: Hakkı Odabaş, James M. Buchanan’ın Kamu Tercihi Ve Anayasal İktisat Alanındaki Katkılarının Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir: DEÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
Not: Bu bilgiler sayın Odabas'ın izni ile yayınlanmaktadır. Kendilerine teşekkürlerimizi sunuyoruz.