Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
“İlim ilim bilmektir,
ilim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsen,
Bu nice okumaktır.”
Bir problemin ya da hastalığın tedavisi için yapılması gereken ilk iş teşhistir. Teşhis, tedavi için ilk ve temel adımdır.
Türk yüksek öğretim reformu ile ilgili olarak çözüm önerilerini ortaya koymadan önce ülkemizde üniversitelerin durum analizini yapmakta büyük yarar vardır. Durum tespiti yapılmasında SWOT Analizi[i] adı verilen bir yöntemden istifade edilerek Türk yüksek öğretiminin içinde bulunduğu sorunlar ortaya konulmalıdır.
Ülkemizde üniversitelerin başlıca sorunlarını ana başlıklar altında şu şekilde özetleyebiliriz:
 | Kalitesizlik, |
| Kalitesiz ve liyakatsiz öğretim elemanı istihdamı. |
| İnsan gücü planlamasının yetersiz olması. |
| Hiyerarşik yönetim yapısı; yönetimde iletişim ve katılımın zayıf olması. |
| Üniversitelerin yeterince özerk olmaması. |
| Akademik personelin maaş ve ücretlerindeki dengesizlik, |
| Giriş sınavlarında, akademik kariyer aşamalarında adam kayırmacılığın yaygın olması. |
| Öğretim elemanlarının yabancı dil bilgilerinin yetersiz olması, |
| Kütüphanelerin oldukça yetersiz olması; elektronik kütüphaneciliğin geliştiği bir çağda geleneksel kütüphaneciliğin sürdürülmesi; |
| Öğretim elemanları için performans değerlendirme ve ölçme kriterlerinin olmaması ya da varolan kriterlerin yetersizliği, |
| Yurtdışına bilgi, görgü ve ihtisas amacıyla yapılan görevlendirmelerde liyakat ilkesinin gözardı edilmesi; |
| Araştırma, konferans, kongre ve sempozyumlara katılabilmeye imkan sağlayacak bursların yetersiz olması ve mevcut bursların “ilişkiler”e göre kayırma-kollama ile tahsis edilmesi; akademik burslar için yarışma ortamının olmaması, |
| Öğretim elemanlarını rehavet ve ataletten uzaklaştıracak motivasyon, takdir ve ödüllendirme mekanizmalarının olmaması, |
| Lisans-üstü eğitimde kalitesizlik (yüksek lisans ve doktora giriş sınavlarında kayırmalar, derslerin gayri ciddi yürütülmesi, danışman atamalarında keyfiyet, “düzmece jüriler” oluşturularak bilim uzmanı ve doktora ünvanı dağıtılması, tezlerde bilimsel hırsızlık (plagiarism) yapılması vs.) |
| Bilgi, liyakat ve erdem gibi ilkelerin lisans ve lisans üstü eğitimde gözardı edilmesi, |
| Taşra üniversitelerinde öğretim elemanı yetersizliği, kalitesizlik, liyakatsizlik vs. sorunlar, |
| Rektör, dekan vs. görevlendirmelerinde ve atamalarında yaşanan sorunlar, |
| ve saire sorunlar. |
Tekrar ifade edelim ki, ülkemizde ciddi ve samimi bir Üniversite Reformu’na başvurmadan önce yapılması gereken ilk iş üniversitelerin yüzyüze bulunduğu sorunların tespit edilmesidir. SWOT analizi, bilimsel anlamda Durum Analizi yapmaya imkan sağlayan tekniklerden birisidir. Ülkemizdeki üniversitelerin güçlü ve zayıf yönlerinin, globalleşme ve beraberinde getirdiği fırsat ve tehlikelerin vs. ciddi bir analizinin yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
Yunus Emre’nin sözleri bilim alanında durum analizinin ne denli önemli olduğunu yeterince anlatmıyor mu?
“Sen kendini bilmezsen
Bu nice okumaktır.”
[i] SWOT; İngilizce, Strength, Weakness, Opportunity, ve Threat kelimelerin birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir kısaltmadır. SWOT analizinin amacı bir organizasyonun durum tesbitinin yapılmasıdır. SWOT; iç ve dış durum analizinden oluşur. İç durum analizi, organizasyonun güçlü (strength) ve zayıf (weakness) yönlerini; dış durum analizi ise organizasyonun dış çevrede sahip olduğu fırsatlar (opportunities) ve tehditleri (threats) ortaya koyar.