Prof.Dr.
C.Can Aktan
Eğitimde
belli bir disiplin üzerinde
uzmanlaşmaya dayalı eğitim ve araştırma sistemi (akademik taylorizm)
önemini hala korumakla beraber, giderek artan bir trendde yerini
disiplinler-arası ve çok-disiplinli eğitim ve araştırmaya
bırakmaktadır.
Bu değişimin henüz hızlı ve belirgin olduğunu söyleyemeyebiliriz,
fakat değişim trendlerinin bu yönde ilerlediğini iddia edebiliriz.
Öncelikle
“disiplin” kavramını açıklamakla başlayalım. Disiplin, kendine özgü
eğitim altyapısı, yöntemleri ve içeriği olan ve herhangi bir alanda
yeni bilgi üretebileceğini ve sözkonusu alanda daha ileri düzeyde
bilgiler geliştirilebileceğini kanıtlamış bir araştırma alanına
verilen isimdir. (Berger,1970) Her disiplinin kendine özgü doktrini,
profesyonel dili, terminolojisi, entellektüel öncüleri ve
takipçileri bulunur. (Becher, 1989:22; Parker, 2002:374.)
Bir disiplin
içerisinde bilginin başlıca şu boyutları ele alınır ve geliştirilir:
·
tarihsel bilgi,
·
teorik bilgi,
·
analitik bilgi,
·
pratik bilgi,
·
deneysel bilgi,
·
ampirik bilgi vs.
“Disiplinler-arası”
terimin sözlük manası ise, iki veya daha fazla akademik disiplinin
ya da inceleme alanının birleştirilmesi ya da kapsanmasıdır.
Dolayısıyla, disiplinler arasılık, geleneksel akademik disiplinlere
göre yapılandırılmış a priori bir bilgi düzenlemesinin
kullanımını varsayar. Kısa br tanım yapmak gerekirse,
disiplinler-arası kavram olarak, bir veya daha fazla disiplini
birleştirmek ve kapsamak anlamına gelir. (Kline,1995; Klein,2000;
Cluck,1980;
“Disiplinler-arası”
teriminin anlamı zamanla şu şekilde bir gelişme göstermiştir.(Gür,
2003:189-190.)
Çok
disiplinli. Farklı
disiplinlerden gelen belirli sayıda uzmanın bir sorun üzerinde
birlikte çalışması; Örneğin, yağlı yiyeceklerin kalp rahatsızlıkları
üzerindeki etkisini incelemek üzere oluşturulmuş çok-disiplinli bir
ekip, sorunun çözümü için kendi disiplinlerinin perspektiflerini
bütünleştirmelerini mutlaka gerektirmeyecek bir tarzda, birlikte
çalışan bir kardiyolog, bir diyetçi ve bir istatistikçiden oluşuyor
olabilir.
Çapraz
disiplinli. Bir disipline bir başka disiplin perspektifinden bakılması,
Disiplinler-ötesi. Birkaç disiplini aşıp ya da enlemesine kesip, herhangi bir tekil
disiplinin alanının ötesine geçen meselelerle ilgilenilmesi;
Terminoloji
ve tipolojiye yönelik bu açıklamaların ardından geleneksel eğitim ve
araştırmada hakim olan bilginin parçalanması ve bölümlere ayrılması
ve belirli bir alanda uzmanlaşılması yaklaşımı ile disiplinler-arası/çok
disiplinli eğitim ve araştırmayı benimseyen yeni yaklaşımın bir
karşılaştırmasının yapılmasında yarar bulunmaktadır.(Tablo-6.)
tablo......
Özet olarak,
21.yüzyılın üniversitelerinde eğitim ve araştırmada disipliner
yaklaşımdan bütünüyle vazgeçileceğini ifade etmek çok iddialı –ve
belki de gereksiz- bir öngörü olabilir, fakat görünen o’dur ki,
disiplinler arası ve çok disiplinli eğitim ve araştırma önümüzdeki
yıllarda çok daha fazla önem kazanacak ve yaygınlaşacaktır.
İnterdisipliner ve multidisipliner eğitim hakında bkz:
Bechtel, 1986; Berger, 1970;Campbell, 1969; Cluck,1980;
Frank, 1988; Gozzer, 1982; Klein, 1990;Klein, 1995;
Messer-Davidow et. All. 1993;
Weingart & Stehr, 2000; Becher, 1989;Bradbeer, 1999;Neumann,
2001;Parker, 2002;
Gür, 2003; Klein &Doty, 1994; OECD, 1972.
Çalışmanın tamamı için bkz:
Coşkun Can Aktan,
“Yüksek Öğretimde Değişim: Global Trendler ve Yeni Paradigmalar”,
içinde: C.Can Aktan, Değişim Çağında Yüksek Öğretim, İzmir: Yaşar
Üniversitesi Yayını, 2007.