Yüksek
öğretimde akreditasyon, ilk olarak ABD'nde ortaya çıkmış ve zamanla
yaygınlaşmıştır. Günümüzde ABD'nde belli alanlarda uzmanlaşmış
akreditasyon kurumlarının yanında bölgesel düzeyde faaliyet gösteren
akreditasyon kurumları da bulunmaktadır. Akreditasyon sistemi bugün
ülkelere göre farklılık göstermektedir. Kimi ülkelerde ulusal
akreditasyon ajansı oluşturulduğu görülmektedir. Avrupa'da ise
yüksek öğretim çok uzun yıllar büyük ölçüde devlet tarafından
sunulan bir kamusal hizmet olarak kabul edildiğinden akreditasyona
uzun sure ihtiyaç duyulmamıştır.
Günümüzde
uluslararası alanda değişik akademik disiplinlere yönelik çalışmalar
yapan önemli akreditasyon kuruluşları şunlardır:
-ABET (The
Accreditation Board for Engineering and Technology- Mühendislik ve
Teknoloji Akreditasyon Kurulu): ABD hükümeti tarafından mühendislik
derecesi veren kurumları akredite etmeye yetkili tek kurumdur.
-FEANI
(Fédération Européenne d'Associations Nationales d'Ingénieurs)
Avrupa Mühendisleri Birliğinin oluşturduğu bir akreditasyon
kuruluşudur.
-Başta
İktisadi ve İdari Bilimler olmak üzere sosyal bilimler için AACSB
(American Assembly of Collegiate Schools of Business ), EFMD
(European Foundation for Management Development), FIBAA (Foundation
for International Business Administration) ve ABS (Association of
Business Schools) gibi akreditasyon kurumları bulunmaktadır.
Özellikle işletme alanında en güçlü kurum AACSBdir.
-ABD ve
Kanada İlahiyat Fakülteleri Birliği ATS (The Association of
Theological Schools), 1936 yılından bu yana ABDde akreditasyon
kuruluşu olarak kabul edilmektedir.
-Tıp alanında
ise LCME (Liaison Committee on Medical Education) ABD ve Kanadadaki
Tıp Fakültesi eğitimlerini akredite etmektedir. Ayrıca NCFMEA (The
National Commission for Foreign Medical Education and Accreditation)
ve Eğitim Bakanlığı kanalı ile yabancı ülke Tıp Fakültelerinin
standartlarının değerlendirilmesinde yardımcı olunmakta, ancak
akreditasyon yapılmamaktadır.
-Veteriner
hekimlik eğitimi veren kuruluşların akredite edilmesinde, ABD ve
Kanadada, Amerika Veteriner Hekimlik Birliği, AVMA (American
Veterinary Medical Association) 1946 yılından beri hem kendi
ülkelerinde hem de diğer ülkelerde akreditasyon
gerçekleştirmektedir. Avrupada ise, AB direktifleri doğrultusunda,
1994 yılından beri veteriner eğitim kurumlarının akreditasyonunu,
Avrupa Veteriner Eğitim Kurumları Birliği, EAEVE (European
Association of Establishments for Veterinary Education)
yapmaktadır.
ABDde
Akreditasyon Uygulamaları
ABDnde
yüksek öğretim kurumlarının faaliyetlerini doğrudan denetleyen ve
onaylayan merkezi bir organizasyon sözkonusu değildir. ABD Eğitim
Bakanlığı (USDE) ve eyalet hükümetlerinin belirli denetim
faaliyetleri bulunmakla beraber, ABDnde yüksek öğretim kurumları
geniş bir bağımsızlık ve özerklik ile faaliyetlerini
sürdürmektedirler. Bu ülkede yüksek öğretim kurumlarında kalite
güvence standartları özel ve kar amacı gütmeyen akreditasyon
kurumları tarafından sağlanmaktadır. (Eaton,2006b)
ABD'de genel
olarak iki tür akreditasyon uygulamaları mevcuttur.
Birincisi
kurumsal akreditasyondur. Kurumsal akreditasyon 2 veya 4
yıllık özel veya kamuya bağlı tüm yüksek öğretim kurumlarını veya
yüksek öğretimde belirli bir amaca yönelik kurumları (kariyer
geliştirme enstitüleri gibi) kapsar. Bölgesel ve ulusal akreditasyon
ajansları kurumsal akreditasyonla ilgilenir. ABD'de 6 adet bölgesel
akreditasyon ajansı faaliyet göstermektedir.
İkinci tür
akreditasyon, program temelli olarak yürütülen faaliyetlerdir. Bu
akreditasyon faaliyetleri özel ve profesyonel akreditasyon
kurumları tarafından yürütülmekte olup amacı belirli bir yüksek
öğretim programı temelinde verilen eğitimin ilgili alanda pratik
hayatın gerektirdiği beklentileri karşılamaya yönelik olup
olmadığını tespit etmek ve onaylamaktır. Uzmanlaşmış akreditasyon
ajansları hem kurumsal, hem de program temelli kurumlar olarak
faaliyet gösteriler. Örneğin, ABDnde
İngilizce Dil Eğitim Pogramı Akreditasyon Komisyonu (The Commission on
English Language Program Accreditation CEA) hem program, hem de
kurumsal temelli uzmanlaşmış bir kurumdur.
............................
................................
Makalenin
tamamı için bkz:
Coşkun Can Aktan &
Ufuk Gencel, Yüksek Öğretimde
Akreditasyon, içinde: C.Can Aktan,
Değişim Çağında Yüksek Öğretim, İzmir: Yaşar Üniversitesi
Yayını, 2007.