(Yolsuzluklarla Doğrudan ve/veya Dolaylı
İlgili Maddeler)
Bu Kanunun amacı, siyasi partilerle
ilgili esasları düzenlemektir.
Madde 2
Bu Kanun, siyasi partilerin kurulmaları,
teşkilatlanmaları, faaliyetleri, görev, yetki ve sorumlulukları, mal edinimleri ile
gelir ve giderleri, denetlenmeleri, kapanma ve kapatılmalarıyla ilgili hükümleri
kapsar.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Mali Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Partilerin Gelirleri
Siyasi partilerin gelirleri amaçlarına
aykırı olamaz. Siyasi partiler aşağıda belirtilen
gelirleri elde edebilirler;
a) Parti üyelerinden alınacak giriş
aidatı ile üyelik aidatı,
b) Partili milletvekillerinden alınacak
milletvekilliği aidatı,
c) Milletvekili, belediye
başkanlığı, belediye meclis üyeliği ve il genel meclis üyeliği aday adaylarından
alınacak özel aidat, (Bu aidatlar 64 üncü maddedeki esaslar dahilinde siyasi
partilerin yetkili merkez karar organlarınca tespit ve tahsil olunur.)
d) Parti bayrağı, flaması, rozeti ve
benzeri rumuzların satışından sağlanacak gelirler,
e) Parti yayınlarının satış
bedelleri,
f) Üye kimlik kartlarının ve parti
defter, makbuz ve kağıtlarının sağlan-ması karşılığında alınacak paralar,
g) Partice tertiplenen balo, eğlence ve
konser faaliyetlerinden sağlanacak gelirler,
h) Parti mal varlığından elde
edilecek gelirler,
i) Bağışlar,
j) Devletçe yapılan yardımlar
(h) bendinde yazılı parti mal
varlığından elde edilen gelirler hariç olmak üzere, diğer bentlerde yazılı
kaynaklardan elde edilen gelirlerden hiçbir surette vergi, resim ve harç alınmaz.
Bağışlar
Madde 66
Genel ve Katma bütçeli dairelerle
mahalli idareler ve muhtarlıklar, kamu iktisadi teşebbüsleri, özel kanunla veya özel
kanunla verilen yetkiye dayanılarak kurulmuş bankalar ve diğer kuruluşlar, kamu
iktisadi teşebbüsü sayılmamakla beraber ödenmiş sermayesinin bir kısmı Devlete
veya bu fıkrada adı geçen kurum, idare, teşebbüs, banka veya kuruluşlara ait müesseseler,
siyasi partilere hiçbir suretle taşınır veya taşınmaz mal veya nakit veya haklar
bağışlayamaz ve bu gibi mal veya hakların kullanılmasını bedelsiz olarak
bırakamazlar; bağlı oldukları kanun hükümleri dışında siyasi partilere ayni
hakların devrine dair tasarruflarda bulunamazlar. Kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları ile bunların üst kuruluşları,
dernekler, vakıflar ve kooperatifler, özel kanunlarında yeralan hükümlere uymak koşuluyla
siyasi partilere maddi yardım ve bağışta bulunabilirler.
Yukarıdaki
fıkranın dışında kalan gerçek ve tüzel kişilerin her birinin bir siyasi partiye
aynı yıl içerisinde iki milyar liradan fazla kıymette ayni veya nakdi bağışta
bulunması yasaktır. Bağış veya bağışların bağışta bulunana veya yetkili
temsilcisine veya vekiline ait olduğunun partice verilen makbuzda açıkça belirtilmesi
gerekir. Böyle bir belgeye dayanılmaksızın siyasi partilerce bağış kabul edilemez.
Siyasi partiler,
yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk uyrukluğunda olmayan gerçek
ve tüzel kişilerden herhangi bir suretle ayni veya nakdi yardım ve bağış alamazlar.
Siyasi partiler ticari faaliyette
bulunamazlar, kredi veya borç alamazlar. Ancak, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla
66 ncı maddenin 1 ve 3 üncü fıkralarında gösterilenler dışında kalan gerçek ve
tüzelkişilerden kredili veya ipotek karşılığı mal satın alabilirler.
İKİNCİ BÖLÜM
Partilerin Giderleri
Giderlerin Yapılmasında
Usul
Madde 70
Siyasi partilerin
giderleri amaçlarına aykırı olamaz.
Bir siyasi
partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.
Beş milyon liraya
kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu
değildir. Ancak, bütün harcamaların yetkili organ veya merciin kararına dayanması
şarttır. Şu kadar ki, yetkili organca onaylanan bütçede öngörülmüş bulunmak
kaydıyla beş milyon lirayı aşmayan harcamalar ile genel tarifeye bağlı giderler için
ayrıca karar alınmasına gerek yoktur.
Giderlere ait
belgeleri saklama süresi, özel kanunlarda gösterilen daha uzun süreye ilişkin hükümler
saklı kalmak üzere, kesin hesabın Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili
partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.
Parti teşkilatı
bağlı bulunduğu üst kademeye, gelir ve giderleri hakkında parti tüzüğünde
gösterilen sürede hesap vermekle yükümlüdür. Bu süre altı aydan fazla olamaz.
Siyasi partilerin yapacakları giderler,
sözleşmeler ve girişecekleri yükümlülükler; genel merkezde parti tüzelkişiliği
adına, illerde il yönetim kurulu adına ve ilçelerde ilçe yönetim kurulu adına
yetkili kılınan kişi veya kurulca yapılır.
Siyasi
partilerin il ve ilçelerdeki teşkilat kademeleri tarafından parti tüzelkişiliği
adına sözleşme yapılmasına ve yükümlülük altına girilmesine ilişkin esaslar,
merkez karar ve yönetim kurulunca tespit olunur. Bu esaslara aykırı olarak yahut siyasi
partilerin tüzüklerine göre merkez karar ve yönetim kurulunca önce-den yazılı yetki verilmediği veya sonradan bir kararla
onaylanmadığı takdirde, partinin teşkilat kademelerinin yaptıkları sözleşme
ve giriştikleri yükümlülüklerden dolayı, parti tüzelkişiliği hiçbir suretle
sorumlu tutulamaz; merkez karar ve yönetim kurulu veya genel başkan veya parti tüzelkişiliği
aleyhine takipte bulunulamaz. Bu takdirde sorumluluk, sözleşmeyi yapan veya yükümlülük
altına giren kişi veya kişilere ait olur.
Siyasi partiler, üyelerine ve diğer
gerçek ve tüzelkişilere hiç-bir şekilde borç veremezler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Siyasi partilerin, bağlı ilçeleri de
kapsamak üzere iller teşkilatı ayrı ayrı gelir tahminlerini ve gider miktarlarını gösteren
bir yıllık bütçe hazırlarlar ve ilgili takvim yılından önceki Ekim ayı sonuna
kadar genel merkeze gönderirler. Bu bütçeler ile aynı süre içinde hazırlanacak
genel merkez bütçesi en geç ilgili takvim yılından önceki Aralık ayı sonuna kadar
parti merkez karar ve yönetim kurulunca incelenir ve karara bağlanır.
Siyasi partilerin hesapları bilanço esasına
göre düzenlenir.
Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de
kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar,
bir evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını hazırlarlar.
İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.
Siyasi partilerin bütçeleri,
bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesaplarının nasıl düzenleneceği
partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir.
Anayasa Mahkemesince Yapılacak Mali
Denetim
Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa
Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve
giderlerinin Kanuna uygunluğunu denetler.
Siyasi partilerin genel başkanları,
karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri
de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi-ne ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır
malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini
ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.
Anayasa Mahkemesi, kesin hesaplara ait
bilgilerin belgelendirilmesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir.
Anayasa Mahkemesi denetimini evrak
üzerinde yapar. Bu denetimi, Sayıştaydan yardım sağlanarak hazırlatacağı raporlar
üzerinden yapabileceği gibi, siyasi partilerin genel merkezlerinde ve mahalli
teşkilatlarında doğrudan doğruya veya kendi üyeleri arasından görevlendireceği bir
naip üye veya mahallin en kıdemli adli veya idari yargı hakimi niyabetinde
yaptıracağı inceleme ve araştırmalar üzerinden de yapabilir. Bu maksatla, yeminli
bilirkişi görevlendirebilir.
Anayasa Mahkemesi, ilgili siyasi
partinin başkanından veya temsilci-sinden yazılı mütalaa isteyebilir; gerekli
görürse sorumlu uzman muhasipler de dahil ilgililerin sözlü açıklamalarını
dinleyebilir.
Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o
siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna
uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir
kaydedilmesine karar verir.
Siyasi partilerin büyük kongrelerinin
kesin hesaplar hakkındaki kararları,
Anayasa Mahkemesinin denetimini etkilemez. Anayasa Mahkemesinin bu denetim sonucunda
vereceği karar kesindir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Hazinece Elkoyma
Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak
bağış kabul ettiği, mal veya gelir edindiği, Anayasa Mahkemesince tespit edilen
siyasi partilerin, bu yolla elde ettikleri gelirlerin tamamının, Kanunda belirtilen
miktarlardan fazla gelirlerle, taşınmaz malların kanuni miktarı geçen kısmının
karşılığının Hazineye irad kaydedilmesine, taşınmaz malların ise Hazine adına
tapuya tesciline karar verilir.
Bu Kanunun 67 nci maddesi hükmüne aykırı
olarak siyasi partilere sağlanan kredi veya borçlar üzerine Anayasa Mahkemesi kararıyla
Hazinece elkonulur, kredi veya borcu verene karşı Hazine hiçbir yükümlülük altına
girmez.
Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen
esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir
sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irad
kaydedilir.
Belgelendirilmesi gerektiği halde
belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi
kararıyla Hazineye irad kaydedilir.
Paraya
Çevirme
Madde 77
Bu Kanunun 68 inci maddesinde belirtilen
esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin taşınmaz mallara sahip olduğu
anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesinin kararıyla ve bu Mahkemenin göstereceği süre
içinde siyasi parti tarafından bu malların paraya çevrilmesi yoluna gidilir.
YEDİNCİ KISIM
Ceza Hükümleri
Oylamaya Hile Karıştırılması
Madde 112
Madde 113
Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı
defter ve kayıtları tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif
veya yok edenler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılırlar.
Mükerrer Kayıt
Madde 114
Bu Kanunun 6 ıncı maddesinin 2 nci ve 3
üncü fıkralarına aykırı hareket edenler otuz milyon liradan yetmişbeş milyon
liraya kadar hafif para cezası ile cezalandırılırlar.
Aynı kişiyi
bilerek mükerreren üye kaydedenler ile başvurusu bulunmayan veya mevcut olmayanları
üye gibi gösterip kaydedenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılırlar.
Kanuna Aykırı Bağış, Kredi veya Borç Alınması,
Borç Verilmesi
Madde 116
Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak
bağışta bulunan kimse ve bağışı kabul eden parti sorumlusu, altı aydan bir yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak kredi
veya borç veren veya alanlar ile bu krediyi veya borcu olan veya veren parti sorumlusu
hakkında da yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.
Yabancı devletlerden, uluslararası
kuruluşlardan, Türk uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden yardım veya
bağış kabul eden parti sorumlusu veya aday veya aday adayı bir yıldan üç yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
*
22.4.1983 tarih ve 2820 sayılı kanun. 24.4.1983 tarih ve 18020 sayılı resmi gazetede
yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. . Yasada yapılan son değişiklikler dikkate
alınmış ve maddelerde gerekli düzeltmeler yapılmıştır.